Giải pháp nào cho Ukraine: Đừng quên bài học Gruzia

Những ngày này, những nhân vật quyền lực nhất trên thế giới, bao gồm tổng thống Mỹ Obama, tổng thống Nga Putin, thủ tướng Đức Merkel, đều đang bận tâm với một câu hỏi duy nhất: giải pháp nào cho Ukraine.


Một sự kéo dài của cuộc xung đột là điều không thể tiếp tục ở thời điểm hiện tại. Máu không thể đổ thêm và tiền cũng đang cạn kiệt hơn bao giờ hết, trong khi một viễn cảnh lập lại trật tự vẫn còn quá xa vời. Hơn lúc nào hết, cả thế giới phải quay lại quá khứ để nhìn lại cuộc chiến ở Gruzia để tìm ra lời giải cho bài toán Ukraine ở thời điểm hiện tại.

Giải pháp nào cho Ukraine đang khiến các nhà lãnh đạo quyền lực nhất thế giới đau đầu, trường hợp Gruzia có thể sẽ là một gợi ý đáng giá, chủ yếu do mức độ tương hợp cao giữa cuộc chiến Gruzia năm 2008 với cuộc xung đột ở Ukraine ở thời điểm hiện tại. Về bề ngoài, có sự khác biệt khi cuộc chiến năm 2008 là cuộc đụng độ giữa quân đội hai nước láng giềng là Nga và Gruzia, trong khi cuộc xung đột hiện nay là cuộc chiến giữa những người Ukraine với nhau. Nhưng về bản chất, đó đều là những cuộc đụng độ do sự va chạm của hai cực quyền lực của thế giới, là phương Tây và Nga.

Thế giới, và đặc biệt là những người Gruzia, vẫn chưa thể nào quên những ấn tượng ghê gớm mà cuộc chiến ngắn ngày giữa Nga và Gruzia diễn ra năm 2008. Tổng thống Gruzia, Mikheil Saakashvili, tự tin về sức mạnh quân sự của mình, đã nã pháo vào lãnh thổ đang tranh chấp là Nam Ossetia vốn là đồng minh của Nga và đang có sự hiện diện của các quân nhân Nga. 

Ngay lập tức Nga phản ứng, toàn bộ cỗ máy chiến tranh kinh khủng của Nga được vận hành và chỉ trong vòng chưa đầy 5 ngày quân đội Gruzia đã bị đánh bại hoàn toàn, toàn bộ đất nước Gruzia nằm trong sự kiểm soát của quân đội Nga. Vladimir Putin, khi đó là thủ tướng Nga, đã trả lời một cách châm biếm yêu cầu ngừng bắn và đàm phán của Saakashvili: “Gruzia vừa mới chủ động gây chiến ngày hôm qua, tôi tin rằng ông Shaakashvili sẽ không mất danh dự đến nỗi kêu gọi ngừng bắn chỉ sau có một ngày. Có lẽ đó là công hàm giả”. 

Nếu cần một minh chứng rõ nét nhất cho sức mạnh và tầm ảnh hưởng của Nga trên thế giới cũng như với các nước láng giềng, thì cuộc chiến ngắn ngày đó là một dẫn chứng tiêu biểu nhất. Nhìn bề ngoài, đó có vẻ như là một cuộc chiến bắt nguồn từ sự xung đột lãnh thổ giữa Gruzia và Nam Ossetia, nhưng thực chất đó là cuộc xung đột thực sự giữa Nga và phương Tây. 

Từ năm 2002, Gruzia đã nhận tổng cộng 693 triệu USD từ quỹ hỗ trợ an ninh từ Mỹ và hầu hết trong số đó được sử dụng để mua sắm các khí tài quân sự. Mỹ từ chối không bán cho Gruzia các vũ khí cao cấp và máy bay chiến đấu, nhưng với số tiền viện trợ của Mỹ, Gruzia đã mua chiến đấu cơ từ Israel và hệ thống Radar từ Ukraine. Nước Nga, bề ngoài là tham dự cuộc chiến để bảo vệ đồng minh Nam Ossetia và trả đũa việc lính Nga ở Ossetia bị quân Gruzia giết hại, nhưng thực chất là để ngăn chặn nước lân bang bắt tay với đối thủ lớn nhất của mình.

Cuộc chiến ngắn ngày Gruzia cũng đã được dàn xếp và giải quyết một cách nhanh gọn không kém. Với quân đội Nga chiếm đóng toàn bộ lãnh thổ, Gruzia không có nhiều lựa chọn. Cuộc bầu cử sau đó kết thúc với thắng lợi áp đảo của phe đối lập, Saakashvili bị phế truất và chính phủ mới của Gruzia đã tìm cách cải thiện quan hệ với Nga. 

Dù Gruzia vẫn giữ một khoảng cách nhất định với ảnh hưởng của Nga bằng việc không gia nhập liên minh kinh tế Á - Âu do tổng thống Nga Vladimir Putin đề xuất, thì việc cân bằng ảnh hưởng giữa Nga và phương Tây là điều không thể thiếu ở những nước láng giềng của Nga. Đó là bài học đắt giá mà Gruzia rút ra được từ xương máu của chính mình.

Sau gần 7 năm, tình thế lại đang lặp lại một lần nữa. Chính phủ ở Kiev gần như không thể chiến thắng trong cuộc xung đột với quân ly khai miền đông trong khi gánh nặng kinh tế đang đe dọa nhấn chìm cả đất nước Ukraine, hy vọng duy nhất của Kiev về sự trợ giúp từ phía Mỹ và EU đã bị xóa nhòa khi Mỹ tuyên bố không cung cấp các vũ khí hạng nặng cho quân đội Ukraine cũng như không chấp nhận để NATO đem quân tham chiến, cũng giống như điều Mỹ đã làm khi án binh bất động trong cuộc chiến Gruzia. 

Một cuộc xung đột toàn diện với Nga là điều phương Tây không mong muốn. Gần như không có lối thoát cho cuộc chiến ở Ukraine bằng các giải pháp quân sự ở thời điểm hiện tại. Giải pháp thiết thực nhất, mà thủ tướng Đức Angela Merkel và tổng thống Pháp Francois Hollande đang cố gắng thuyết phục tổng thống Ukraine Poroshenko, là một sự ngừng bắn và một hiệp định tạm thời duy trì tình hình hiện tại. 

Ukraine cần khôi phục lại nền kinh tế, như điều mà Gruzia đã làm sau khi cuộc chiến 5 ngày kết thúc, trước khi nghĩ đến các phương án tiếp theo. Một Ukraine ổn định về kinh tế sau khi gia nhập EU sẽ có nhiều thuận lợi hơn trong việc giải quyết các vấn đề về lãnh thổ của mình. 

Xét cho cùng, mục đích của người dân Ukraine khi lật đổ chế độ của tổng thống Yanukovych và kêu gọi nước này gia nhập EU là xuất phát từ mong muốn một cuộc sống tốt đẹp hơn, chứ không phải đau thương trong bom đạn, và nhất là ngoan cố lao vào một cuộc chiến mà Ukraine không thể giành phần thắng, ít nhất là trong thời điểm hiện tại.