Liên minh Nga-Thổ-Iran sẽ là cơn ác mộng đối với phương Tây

Tam giác Nga-Thổ-Iran, không chỉ dựa trên cơ sở quân sự là phản ứng nghiêm túc với phương Tây, đặc biệt nếu Ankara và Tehran tham gia Liên minh Kinh tế Á-Âu.

Các nhà lãnh đạo hiện đã chứng tỏ khả năng có một sự thay đổi triệt để trong chính sách đối ngoại và sẵn sàng xây dựng liên minh. Nhưng cần phải hiểu các bước đi của cá nhân bị chi phối bởi yếu tố tình huống ở mức độ nào?

Mới đây Đại sứ Mỹ tại Thổ Nhĩ Kỳ - ông David Satterfield, sau cuộc gặp với Ngoại trưởng Mevlut Cavusoglu nói rằng việc Ankara mua trung đoàn S-400 thứ hai sẽ gây ra "những bước đi cứng rắn hơn từ Mỹ", và Thổ Nhĩ Kỳ "có thể nằm trong danh sách trừng phạt".

Trước đó, những lời đe dọa từ Washington đối với Ankara có vẻ ở cấp độ cao hơn và mọi nỗ lực của Thổ Nhĩ Kỳ nhằm đạt được thỏa thuận với Mỹ và các đối tác NATO khác về vấn đề này, thông qua việc thành lập ủy ban kỹ thuật hòa giải chung đã thất bại.

Giờ đây Ankara đã nâng cao rào cản và tuyên bố rằng họ không từ bỏ S-400 trừ khi phía Mỹ ngừng hỗ trợ người Kurd. Do vậy ấn bản Haber7 của Thổ Nhĩ Kỳ lưu ý, "ngoại giao thương lượng đã được thay thế bằng ngoại giao biểu tượng".

Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump - người đã ký kết các thỏa thuận kín với người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Recep Taip Erdogan hiểu rõ thời điểm tâm lý trên, điều này cho phép Ankara có sự linh động giữa các trung tâm quyền lực trong khu vực, chẳng hạn như Moskva và Tehran.

Khi nhà lãnh đạo mới của Mỹ Joe Biden bắt đầu thể hiện sự sẵn sàng quay trở lại Kế hoạch hành động toàn diện chung năm 2015 (JCPOA) nhằm ngăn chặn chương trình hạt nhân của Tehran, có vẻ Washington dự định thay đổi tình hình chủ yếu trong tam giác lịch sử Thổ Nhĩ Kỳ - Nga - Iran.

Nhưng vì các hành động của Washington, kịch bản trên đã bị trì hoãn vô thời hạn. Khi Mỹ đồng thời làm trầm trọng thêm quan hệ với Nga thì ở Thổ Nhĩ Kỳ, họ cho rằng người Mỹ sẽ giảm áp lực lên Ankara và sẽ tìm kiếm một số giải pháp thỏa hiệp đối với các vấn đề hiện có.

Tuy nhiên không phải như vậy, theo ấn bản NoonPost của Ai Cập, "Nhà Trắng đã trải qua một sự thay đổi trọng tâm bất ngờ trong việc xây dựng chính sách ở Trung Đông nói chung và đối với Tehran nói riêng".

Việc phân định ranh giới của Đại sứ Satterfield liên quan đến S-400 theo nguyên tắc "hoặc - hoặc" được nhìn nhận một cách chính xác trong bối cảnh này. Điểm mấu chốt là 3 quốc gia Nga, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ - đang làm việc theo định dạng Astana về vấn đề Syria, họ nhận thấy mình chịu áp lực khác nhau từ các lệnh trừng phạt của Mỹ.

Theo tờ The Jerusalem Post của Israel, "thúc đẩy Moskva, Ankara và Tehran xích lại gần nhau hơn, báo hiệu cho phương Tây về khả năng hình thành một liên minh mới bên ngoài chủ đề Syria".

Nga - Thổ Nhĩ Kỳ - Iran có thể liên kết lại với nhau thành một liên minh?

Nhìn chung, chính sách thành lập các liên minh khác nhau ở Trung Đông đã được thực hiện trong vài năm. Hoa Kỳ đặc biệt sốt sắng trong vấn đề này, tạo ra những mối liên kết chủ yếu là quân sự, cho dù chống lại IS hay để khắc chế Iran.

Theo nghĩa này, liên minh Nga - Thổ Nhĩ Kỳ - Iran trước đây được coi là không có khả năng xảy ra, nhưng giờ đây xuất hiện những triển vọng nhất định cho sự hình thành và phát triển hơn nữa. Có thể giả định rằng quá trình này thuộc hai giai đoạn khác nhau về cơ bản.

Thứ nhất, các bên đã tích lũy được một số kinh nghiệm về tương tác chính trị - quân sự trên đầu cầu Syria. Thứ hai, sự suy yếu ảnh hưởng của Mỹ trong khu vực đang buộc Thổ Nhĩ Kỳ - ngay cả với tư cách thành viên NATO, và Iran phải tranh thủ sự ủng hộ của một quốc gia bên ngoài mạnh mẽ và có ảnh hưởng, không chỉ để giải quyết vấn đề địa phương hay xây dựng cấu trúc an ninh, mà còn để tăng cường thương mại, kinh tế và hợp tác khác.

Hãng thông tấn Thổ Nhĩ Kỳ Anadolu nói rằng cần phải nỗ lực tạo ra "một cơ chế mạnh mẽ để tìm kiếm các giải pháp chung có thể chấp nhận được và duy trì sự cân bằng lợi ích".

Phần lớn vấn đề này có thể đã được giải quyết, như tờ Financial Times của Anh viết, "Moskva và Tehran sẽ đưa Ankara và Damascus lại gần nhau hơn". Ngày nay Moskva, Ankara và Tehran cho thấy khả năng có một sự thay đổi triệt để trong chính sách đối ngoại và thể hiện sự sẵn sàng thành lập liên minh. 

Đồng thời cần có thời gian để hiểu hành động khi cá nhân bị chi phối bởi yếu tố tình huống mà về nguyên tắc không thể loại trừ. Vì vậy, quy mô chiến lược và vector của những thay đổi ở Trung Đông vẫn chỉ đang được hình thành, sự rõ ràng sẽ đến vào thời điểm sau.

Tùng Dương