Myanmar và bài học Sri Lanka trước bẫy nợ Trung Quốc?

Thị trấn Kyaukpyu của Myanmar sắp có cảng biển sâu và khu công nghiệp trị giá tổng cộng 10 tỉ USD do Trung Quốc tài trợ xây dựng.

Giá trị kế hoạch đầu tư này lớn gấp bảy lần chi phí nhiều cảng do Trung Quốc xây ở Sri Lanka và Cameroon.

Điều này khiến Kyaukpyu trở thành chủ đề tranh cãi ở Myanmar và khắp châu Á, về việc nước nào mới thực sự hưởng lợi từ chiến lược Vành đai, Con đường của Trung Quốc.

Giám đốc Greg Poling của Sáng kiến minh bạch hàng hải châu Á thuộc Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế tại Washington cho biết: "Nguy cơ thực sự của cảng là chi phí cực lớn của nó có thể khiến chính phủ Myanmar cõng mức nợ không bền vững. Cảng này cùng với các dự án hiện tại và trong tương lai ở Myanmar có thể dẫn đến một cái bẫy nợ trong những năm tới".

Nhiều lo ngại trên khiến việc phát triển ngừng lại, nhất là từ khi chính phủ Myanmar chọn CITIC Group của Trung Quốc làm đơn vị xây cảng cách đây ba năm. CITIC là tập đoàn đầu tư nhà nước đầu tiên của Đại lục.
Công ty đề xuất lấy 70% cổ phần trong dự án, phần còn lại thì được chia giữa chính phủ Myanmar và một nhóm nhiều doanh nghiệp địa phương. Công ty Trung Quốc sẽ điều hành khu vực đến 75 năm và tài trợ cho phần của Myanmar.

“Chúng tôi nghe là nó được xây dựng từ năm 2015 nhưng đến nay chưa có gì xảy ra. Chúng tôi không biết chính xác tác động sẽ là gì, nhưng chúng tôi đều hi vọng rằng nó sẽ đem lại công ăn việc làm”, Shwe Shwe Maung, người đứng đầu làng KaBalan với 460 hộ gia đình thuộc khu vực được đánh dấu sẽ trở thành khu kinh tế, cho biết.

Một số quan chức cấp cao chính phủ Myanamar lo ngại rằng đất nước có nền kinh tế nhỏ hơn cả Cộng hòa Dominica có thể chật vật trả khoản nợ hàng tỉ USD mà họ cần để thực hiện dự án.

“Số tiền lãi khá lớn và không giống như các khoản vay mà chúng tôi có được từ chính phủ Nhật Bản. Vay từ Trung Quốc đắt đỏ hơn nhiều”, thành viên Soe Win thuộc đảng Liên minh Dân chủ đang cầm quyền cho hay.

Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản đang hỗ trợ rót vốn cho dự án khu kinh tế 3,28 tỉ USD ở cảng Thilawa, miền nam Yangon. Dự án Thilawa đặt ra thêm câu hỏi: Liệu Myanmar có nhu cầu cơ sở vật chất lớn như thế ở Kyaukpyu không, hay đây chỉ đơn giản là đường dẫn cho Trung Quốc và được vận hành bởi doanh nghiệp Trung Quốc?

“Liệu cảng biển sâu có được thực hiện để đem lại lợi ích cho Myanmar không? Nếu chúng ta có cảng biển sâu nhưng không do Myanmar kiểm soát, thì đây là vấn đề”, nhà sáng lập kiêm giám đốc hãng Parami Energy của Myanmar cho hay.

Bài học từ Sri Lanka

Những lo ngại về khoản nợ của Myanmar với Trung Quốc không phải là thiếu căn cứ, bài học của Sri Lanka chính là minh chứng rõ ràng nhất về sự hỗ trợ của Trung Quốc.

Sri Lanka đang gánh những khoản nợ tài chính khổng lồ lãi suất cao của Trung Quốc vì những khoản vay xây dựng cơ sở hạ tầng.

Nợ quốc tế của quốc đảo nhỏ bé này ước tính khoảng 64,9 tỉ USD, riêng Trung Quốc chiếm gần 8 tỉ USD.

Theo báo Economic Times, trong dự án cảng nước sâu Magampura Mahinda Rajapaska tại Hambantota, một mắt xích trong Sáng kiến Vành đai, Con đường" (BRI) tại Sri Lanka, chính phủ nước này vay 301 triệu USD từ Trung Quốc với lãi suất cao 6,3%.

Trong khi đó, lãi suất các khoản vay ưu đãi từ Ngân hàng thế giới hay Ngân hàng phát triển châu Á chỉ từ 0,25 - 3%.

Kinh tế tăng trưởng chậm, Sri Lanka gần như mất khả năng chi trả cả nợ gốc lẫn lãi. Nói như một số học giả quan hệ quốc tế, Colombo đã rơi vào cái bẫy nợ của Bắc Kinh.

Và để vùng vẫy, thoát khỏi cái bẫy này, chính phủ Sri Lanka quyết định đi đến giải pháp hoán đổi nợ thành cổ phần trong các dự án có vốn Trung Quốc.

Theo các nhà quan sát, điều này sớm muộn sẽ dẫn tới việc quốc đảo này mất quyền kiểm soát hoàn toàn vào tay Bắc Kinh tại các dự án trên đất Sri Lanka.

Cũng theo tờ báo này cho rằng trên thực tế, sự hỗ trợ của Trung Quốc không thực sự hướng tới phát triển nền kinh tế địa phương mà phần nhiều tạo điều kiện thuận lợi cho Bắc Kinh xâm nhập thị trường, mở đường cho hàng hóa giá rẻ.