Vũ khí hạt nhân và năng lượng có làm khó Nga?

Cân bằng giữa các công cụ sức mạnh nhưng không tham gia chạy đua vũ trang với phương Tây là một thách thức không dễ giải quyết đối với Nga.

Những tiếng nói trái chiều...

Cuối tháng 12/2020, Tổng thống Nga Vladimir Putin nhấn mạnh tỷ lệ vũ khí hiện đại của Nga trong các lực lượng răn đe hạt nhân sẽ phải đạt gần 90% vào năm 2021. Phát biểu tại phiên họp thường niên của Bộ Quốc phòng Nga, ông Putin nêu rõ: “Tình trạng bế tắc hiện nay là hoàn toàn không thể chấp nhận được”. Ông yêu cầu “đối với lực lượng răn đe hạt nhân, chúng ta phải đạt được mức độ hiện đại hóa” 88,3% trong năm 2021.

Tổng thống Putin lưu ý thêm rằng tỷ lệ trang thiết bị hiện đại trong các lực lượng chung sẽ đạt gần 76% vào năm 2024. Theo nhà lãnh đạo Nga, nước này đã phát triển một bộ ba lực lượng hạt nhân mạnh mẽ và đạt đến mức độ răn đe hạt nhân đủ để đảm bảo an ninh của nước Nga.

Tổng thống V. Putin họp với Bộ Quốc phòng Nga ngày 21/12/2020

Trong khi đó, dự án đường ống dẫn khí đốt Dòng chảy phương Bắc II (Nord Stream 2) của Nga sang châu Âu đang được hoàn tất bất chấp mọi nỗ lực ngăn cản từ phía Mỹ. Có không ít ý kiến cho rằng Nga đã "chiến thắng" trong cuộc đối đầu năng lượng này.

Tuy nhiên, chuyên gia Andrei Kortunov - Tổng Giám đốc Hội đồng các vấn đề quốc tế RIAC - cho rằng Nga là một siêu cường hạt nhân, nhưng vai trò của nhân tố hạt nhân ở cấp độ quan hệ cường quốc chắc chắn sẽ thay đổi sau khi hiệp định hạt nhân Nga-Mỹ đổ vỡ. Hiện cũng chưa có tín hiệu về triển vọng gia hạn Hiệp ước New START.

Sức mạnh quân sự là công cụ hữu hiệu của Nga và thế giới từng được chứng kiến điều đó ở Syria. Tuy nhiên, năm nay là năm thứ 5 Nga can thiệp vào quốc gia Trung Đông này và gần đây, một số lãnh đạo Nga nói rằng chiến dịch ở Syria đã sắp hoàn thành, nhưng chiến thắng dường như đang càng trở nên xa vời hơn.

Tàu rải đường ống ngầm dưới biển mang tên Viện sỹ Chersky của Nga đến Baltic sau khi các tàu phương Tây rút lui vì lệnh trừng phạt của Mỹ

Theo chuyên gia Kortunov, Nga là thành viên của nhiều tổ chức quốc tế, đặc biệt là với quyền phủ quyết tại Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (HĐBA LHQ).

Nga có đòn bẩy quan trọng trên một số thị trường quốc tế, nhưng đây không phải là những thị trường quyết định đến tương lai của kinh tế thế giới. Ngoại giao dầu khí đang ngày càng yếu thế, nhưng nếu xét tới ngoại giao tài chính, ngoại giao công nghệ và dây chuyền sản xuất, thì vai trò của Nga ở các lĩnh vực này càng không mạnh như kỳ vọng.

Lực lượng quân cảnh Nga tại Syria

Chuyên gia Kortunov giải thích thêm rằng các công cụ chính sách đối ngoại có thể được hình dung như một tam giác, trong đó góc thứ nhất là công cụ chính trị-quân sự, góc thứ hai là công cụ kinh tế và công nghệ, góc thứ ba là xã hội và nhân văn. Lý tưởng nhất, để bộ công cụ chính sách đối ngoại giữa được cân bằng thì cần phải tạo ra một tam giác đều.

Tuy vậy, Nga đang có sự “thiên vị” đối với các công cụ quân sự-chính trị, điều này được giải thích bởi nhiều lý do lịch sử, địa chính trị và những lý do khác. Đây không phải là hệ quả của bất kỳ sai lầm hay hiểu lầm nào về lợi ích của Nga, nhưng sự thiên lệch này sẽ khiến cho việc triển khai các chính sách đối ngoại của Nga ngày càng khó khăn hơn.

Tìm cách giải bài toán cân bằng...

Giáo sư Evstafiev, Khoa Truyền thông tích hợp thuộc Trường Kinh tế cao cấp Dmitry, cũng cho rằng sự kết thúc của ngoại giao năng lượng Nga là không thể tránh khỏi và sẽ để lại hệ quả trước mắt và lâu dài đối với chính sách quốc phòng và an ninh của Nga.

Theo đó, việc tăng cường ảnh hưởng quốc tế của Nga không thể đạt hiệu quả nếu thiếu giải pháp cho hàng loạt vấn đề kinh tế-xã hội của đất nước và khắc phục các lỗ hổng của nền kinh tế. Nhưng ngược lại, việc khắc phục các lỗ hổng này chỉ có thể thực hiện được trong điều kiện hoàn cảnh bên ngoài thuận lợi, đòi hỏi phải tranh thủ nguồn lực bên ngoài chứ không phải huy động nguồn lực trong nước.

Sức mạnh răn đe hạt nhân của Nga đã lỗi thời?

Do đó, vị giáo sư này đánh giá, đảm bảo cân bằng giữa tăng cường ảnh hưởng quốc tế với phát triển kinh tế trong nước sẽ là khó khăn chính đối với chính sách đối ngoại của Nga. Ngoài ra, bối cảnh thế giới buộc Nga phải xem xét lại cách tiếp cận của mình đối với các vấn đề an ninh năng lượng, thị trường năng lượng quốc tế và lĩnh vực chính trị-quân sự.

Các chuyên gia Nga cho rằng tính đơn cực của trật tự thế giới chắc chắn sẽ được thay thế. Trật tự thế giới hiện nay là một dạng tàn dư của đơn cực. Trật tự này có thể tiếp diễn trong một thời gian, nhưng cuối cùng sẽ kết thúc. Tuy nhiên, trật tự đa cực vẫn chưa được phát triển hoàn thiện. 

Nga có thể kỳ vọng vào Trung Quốc?

Khi dự báo về triển vọng ổn định chiến lược, chuyên gia Nga cho rằng trong 5-7 năm nữa, những người sẽ lên nắm quyền trong giới lãnh đạo quân sự-chính trị ở Mỹ và Nga là những người không có khái niệm gì về răn đe hạt nhân và vũ khí hạt nhân nói chung là khái niệm trừu tượng đối với họ. Các cuộc chiến bằng máy bay không người lái sẽ chiếm ưu thế.

Những người này có quan điểm khác về sự sống và cái chết, chiến tranh và hòa bình, có nghĩa là họ không có những yếu tố kiềm chế chính trị và tâm lý vốn là thành phần quan trọng nhất của chiến lược răn đe chính trị-quân sự trong Chiến tranh Lạnh.

Làm thế nào để tìm kiếm sự cân bằng giữa mong muốn sử dụng các công cụ sức mạnh quân sự vào chính sách đối ngoại nhưng không tham gia vào cuộc chạy đua vũ trang tốn kém với các đối thủ mạnh hơn ở phương Tây rõ ràng là một thách thức không dễ giải quyết đối với Nga.

Thành Minh