Những anh hùng của Tình báo quân sự Xô Viết

Nhân ngày truyền thống Tình báo quân sự Nga (GRU) ngày 5/11, xin giới thiệu với bạn đọc một số tình báo viên bất hợp pháp xuất sắc nhất.

Lịch sử Tình báo quân sự Nga hiện đại bắt đầu từ ngày 05/11/1928, khi Hội đồng quân sự nước cộng hòa ra sắc lệnh thành lập Cục đăng ký trực thuộc Bộ Tham mưu dã chiến Hồng quân – tiền thân của Tổng cục tình báo quân sự Bộ Tổng tham mưu Các lực lượng vũ trang Nga (GRU GSH- viết tiếng Nga: GRU – Tổng cục tình báo; GSH - Bộ Tổng tham mưu) ngày nay. Sau đây là số phận của một số tình báo viên được coi là nổi tiếng nhất của GRU.

Richard Sorge

R.Sorge – một trong những sỹ quan tình báo lỗi lạc nhất thế kỷ XX sinh năm 1885 gần Bacu (thủ đô Azerbaizan hiện nay) trong một gia đình đông con mà cha là kỹ sư người Đức G.Vilhem Richard Sorge và mẹ là Nhina Kobeleva người Nga.

Mấy năm sau khi Richard ra đời, gia đình ông chuyển về sống tại Đức và Richard lớn lên tại đây. R.Sorge tham gia vào cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ nhất trên cả 2 mặt trận, phía Tây và phía Đông và nhiều lần bị thương.

Sự tàn bạo của chiến tranh đã không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn thay đổi cả thế giới quan của ông. Từ một người yêu nước Đức nhiệt thành, R.Sorge đã trở thành một người Marxist thực thụ.

Vào giữa những năm 20, sau khi chính quyền Đức cấm Đảng cộng sản hoạt động, R.Sorge chạy sang Liên Xô, sau khi cưới vợ và nhận quốc tịch Liên Xô ông bắt đầu làm việc cho Cơ quan của Quốc tế cộng sản.

Năm 1929, Richard chuyển sang làm việc cho Cục Bốn Bộ Tham mưu Hồng quân (Tình báo quân sự). Trong những năm 30, ông được cử sang Trung Quốc (Thượng Hải) và sau đó là Nhật Bản với bình phong là một phóng viên Đức.

Chính thời gian hoạt động tại Nhật Bản đã làm ông trở nên nổi tiếng. Trong rất nhiều bức điện được mã hóa gửi về Matxcova ông đã cảnh báo về việc Đức sắp tấn công Liên Xô, và sau đó cam đoan với I.Stalin là Nhật sẽ giữ lập trường trung lập với Liên Xô.

Những thông tin trên đã cho phép Liên Xô vào thời điểm nguy cấp nhất điều các sư đoàn mới thành lập ở Xibiri sang bảo vệ Matxcova. Tháng 10/1941, Sorge bị cảnh sát Nhật nghi ngờ và bắt giữ.

Cuộc điều tra tiến hành gần 3 năm. Ngày 7/11/1944 (cách đây tròn 70 năm), nhà tình báo Xô Viết này bị treo cổ tại nhà tù “Sugamo”, và 20 năm sau, ngày 5/11/1964, Richard Sorge được truy tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô.

Nhikolai Kuznhetsov

Nhikanor (tên khai sinh) Kuznhetsov sinh năm 1911 trong một gia đình nông dân đông con ở Ural. Sau khi học xong khóa kỹ sư nông nghiệp tại Chiumen, ông trở về quê vào cuối những năm 20.

Điều đặc biệt ở Kuznhetsov là ông có một năng khiếu rất hiếm có về ngôn ngữ, - đã tự mình học và sử dụng hoàn hảo 6 phương ngữ (tiếng địa phương) của Tiếng Đức. Sau đó Kuznhetsov làm việc tại các đội khai thác rừng, 02 lần bị khai trừ khỏi Đoàn thanh niên Komsomol, tiếp sau nữa tham gia tích cực vào phong trào “tập thể hóa” và có lẽ vì thế nên đã được cơ quan an ninh NKVD (Bộ nội vụ- tức Bộ công an) để mắt tới.

Từ năm 1938, sau mấy tháng ngồi tù tại nhà tù Sverdlovsk, Kuznhetsov trở thành nhân viên của Cơ quan trung ương NKVD. Dưới bình phong là một kỹ sư người Đức tại một nhà máy chế tạo máy bay tại Matxcova, ông đã thâm nhập thành công vào giới ngoại giao các nước tại Matxcova.


Khi Chiến tranh vệ quốc bắt đầu, tháng 1/1942 Kuznhetsov được điều sang Cục Bốn NKVD – Cục này lúc đó do P. Sudoplatov làm cục trưởng, có nhiệm vụ tiến hành các hoạt động biệt kích-tình báo trong hậu phương của Quân Đức.

Từ tháng 10/1942, Kuznhetsov với giấy tờ tùy thân mang tên một sỹ quan Đức - nhân viên cảnh sát bí mật Đức P.Zibert đã hoạt động tình báo tại Tây Ukraine, trong đó có thành phố Rovno – trung tâm hành chính của chính quyền Đức tại Ukraine đang bị quân Đức chiếm đóng.

Viên sỹ quan tình báo Liên Xô (dưới vỏ bọc sỹ quan Đức) này thường xuyên tiếp xúc với các sỹ quan cao cấp Đức, các cơ quan tình báo Đức, các quan chức cao cấp nhất của chính quyền chiếm đóng và đã cung cấp nhiều thông tin quan trọng cho các đội du kích tại hậu phương quân Đức.

Chỉ trong nửa năm hoạt động, Kuznhetsov đã tự mình tiêu diệt được 11 viên tướng và quan chức cao cấp của chính quyền Đức tại đây, nhưng rất tiếc là dù đã rất nhiều lần mạo hiểm nhưng vẫn không ám sát được Viên toàn quyền Đức tại Ukraine nổi tiếng tàn bạo Erich Koch.

Tháng 3/1944, trong một lần vượt chiến tuyến tại làng Boratin khu Lvov, nhóm đặc nhiệm của Kuznhetsov chạm trán với các chiến binh của Quân đội khởi nghĩa Ukraine. Trong cuộc đấu súng này, Kuznhetsov đã hy sinh.Ông được an táng tại nghĩa trang “ Đồi vinh quang” tại Lvov ( Ukraine).

Ian Chernhiak

Iankel (tên khai sinh) Chernhiak sinh tại Chernov năm 1909 (lúc đó vùng này đang là lãnh thổ của Đế chế Áo-Hung). Cha ông là một nhà buôn người Do Thái, còn mẹ người Hungari.

Trong Chiến tranh thế giới lần thứ nhất cả gia đình ông đã bị thiệt mạng trong các vụ đập phá và cướp bóc các cửa hàng của người Do Thái, còn ông được đưa vào trại mồ côi .

Ông học cực giỏi, ngay khi còn học phổ thông đã thành thạo tiếng Đức, tiếng Rumani, tiếng Hung, tiếng Anh, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Sec và tiếng Pháp – đến những năm 20 thì đã có thể nói thứ tiếng trên chuẩn như tiếng mẹ đẻ, ngay người bản ngữ cũng không thể phát hiện được.

Sau các khóa học ở Praha và Berlin, Chernhiak nhận bằng kỹ sư. Năm 1930, khi cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới lúc đó đã lên đến đỉnh điểm, ông gia nhập Đảng Cộng sản Đức và được tình báo Xô Viết (lúc này đang hoạt động dưới bình phong là đại diện của Quốc tế cộng sản) tuyển mộ.

Khi được gọi vào Quân đội (Đức), Chernhiak được phân công làm thư ký cho một trung đoàn pháo binh đóng quân tại Rumani. Tại đây ông chuyển cho Tình báo quân sự Xô Viết tin tức về các hệ thống vũ khí của quân đội các nước Châu Âu và 04 năm sau đó, ông trở thành tổ trưởng Tổ điệp báo Xô Viết tại Rumani.

Ngay khi ông bị lộ ở Rumani, Tình báo quân sự Xô Viết đã nhanh chóng đưa ông về được Matxcova, tiếp đó Chernhiak vào học tại Trường tình báo của Cục Bốn (Cục tình báo) Bộ Tổng tham mưu Hồng quân. Đến lúc này ông mới học tiếng Nga và nhanh chóng sử dụng thành thạo ngôn ngữ mới này.

Từ năm 1935, trong vai một phóng viên của TASS (mật danh hoạt động “Jen”) Chernhiak sang Thụy Sỹ. Thường xuyên đến nước Đức và đến nửa sau những năm 30 đã xây dựng được một lưới điệp báo cực mạnh mang mật danh “Crona”. Sau này phản gián Đức dù biết là có tồn tại một lưới điệp báo như vậy và tìm mọi cách nhưng vẫn không bắt được bất cứ một điệp viên nào của lưới điệp báo này.

Cho tận đến thời điểm hiện tạị, trong số 35 điệp viên của “Crona” , người ta chỉ mới biết được 2 cái tên – một là nữ diễn viên được Hitler rất hâm mộ - Olga Chekhova (vợ của cháu đại văn hào Nga Chekhov) và tình nhân của chính J.Goebbels (Bộ trưởng Bộ Thông tin Quần chúng và Tuyên truyền của Đức Quốc xã) - ngôi sao điện ảnh trong bộ phim “Cô gái trong mơ của tôi” là Marika Rokk.


Các điệp viên của Chernhiak vào năm 1941 đã lấy được bản sao kế hoạch “Barbaross”, còn trong năm 1943 – kế hoạch tác chiến chi tiết Chiến dịch tấn công của Đức tại Kursk. Chernhiak cũng đã chuyển về Liên Xô những thông tin kỹ thuật rất quý giá về các loại vũ khí mới nhất của Đức Quốc xã.

Từ năm 1942, ông cũng đã gửi về Matxcova những tin tức tình báo về những nghiên cứu nguyên tử tại Anh. Mùa xuân năm 1945, Chernhiak được điều đến Mỹ với ý đồ là sẽ cài cắm vào làm việc cho dự án nguyên tử của Mỹ , nhưng do nhân viên mật mã phản bội nên buộc phải khẩn cấp quay về Liên Xô.

Sau vụ này, ông hầu như không được giao nhiệm vụ hoạt động tình báo nào nữa mà chuyển làm chuyên viên cho GRU, sau đó làm phiên dịch cho TASS. Một thời gian nữa chuyển sang làm công tác giảng dạy, và đến năm 1969 thì được lẳng lặng cho về hưu và bị lãng quên.

Mãi đến năm 1994, Tổng thống Nga mới ra sắc lệnh phong danh hiệu Anh hùng Liên Bang Nga cho ông vì "vì lòng dũng cảm và chủ nghĩa anh hùng trong khi thực hiện các nhiệm vụ đặc biệt”. Lúc này ông đã bị hôn mê sâu, đang nằm trong bệnh viện và tấm bằng cùng ngôi sao đỏ cao quý này được trao cho vợ ông. Hai tháng sau, ngày 19/2/1995, Ian Chernhiak qua đời , rất tiếc đã không biết được rằng là Tổ quốc vẫn còn nhớ tới ông.

Anatoli Gurevich

Một trong những nhà lãnh đạo tương lai của nhóm điệp báo “Krasnaia Kapella” nổi tiếng sinh năm 1913 trong một gia đình dược sỹ tại Kharkov (Ukraine). 10 năm sau đó gia đình Gurevich chuyển đến Petrogad (nay là Xanh Peterburg). Sau khi tốt nghiệp phổ thông, Anatoli vào nhà máy “Ngọn cờ lao động số 2” làm thợ học việc đánh dấu các thanh kim loại (để cắt) và nhanh chóng trở thành lãnh đạo của cơ quan phòng thủ dân sự của nhà máy  kiểu như tự vệ ở ta).

Sau đó vào học tại Trường đại học du lịch và bắt đầu chuyên tâm học các khóa ngoại ngữ. Khi xảy ra nội chiến ở Tây Ban Nha năm 1936, Gurevich đến Tây Ban Nha với vỏ bọc là chiến sỹ tình nguyện và làm phiên dịch cho Cố vấn trưởng Xô Viết tại Tây Ban Nha Grigori Shtern. Tại Tây Ban Nha ông được cấp giấy tờ tùy thân mang tên trung úy Hải quân nước Cộng hòa Tây Ban Nha Antonio Gonsales.

Khi quay trở về Liên Xô, Gurevich được cử đi học tại Trường tình báo và sau khi tốt nghiệp đóng vai công dân U-ru-goay Vinsent Sierra đến Brussel hoạt động dưới sự chỉ đạo của tổ trưởng tổ điệp báo của GRU tại đây là Leopold Trepper.


Không lâu sau đó, do vẻ bề ngoài Do Thái quá rõ nét nên (L.Trepper là người Do Thái) nên ông này phải khẩn cấp rời Brussel, còn lưới điệp báo “Krasnaia Kapella” được giao lại cho A.Gurevich phụ trách – lúc này mang mật danh “Kent”. Tháng 3/1940, “Kent” báo cáo về Matxcova về việc nước Đức phát xít chuẩn bị tấn công Liên Xô.

Tháng 12/1942 Mật vụ Đức bắt được “Kent” và ông bị đích thân trùm “Gestapo” là Muller thấm vấn. Tuy nhiên, “Kent” không bị tra tấn và hành hạ như những người khác mà còn được Muller đề nghị tham gia vào “ trò chơi vô tuyến” để cài bẫy tình báo Liên Xô.

Ông đồng ý tham gia vì biết cách thông báo cho Trung tâm biết là mật mã của ông đang bị kiểm soát. Nhưng các chuyên gia ở Trung tâm do thiếu chuyên nghiệp nên không nhận ra các tín hiệu báo động của Gurevich. Tuy nhiên, Gurevich không khai ra bất cứ ai trong lưới điệp báo của mình, còn Gestapo thì thậm chí không biết tên thật của ông.

Năm 1945, ngay sau khi trở về từ Châu Âu, Gurevich bị SMERSH (Cơ quan phản gián Xô Viết – viết tắt; SMER (smert - cái chết); SH (spion – gián điệp – Bọn gián điệp phải chết) bắt. Tại Lubianka (Trụ sở KGB) ông bị tra tấn và hỏi cung suốt 16 tháng. Đích thân tướng Abakumov (người đứng đầu SMERSH”) tham gia các cuộc tra tấn và hỏi cung Gurevich.

Một cuộc họp đặc biệt của Bộ an ninh Liên Xô đã tuyên Gurevich 20 năm tù vì tội “ phản bội tổ quốc”. Người thân trong gia đình được thông báo là Gurevich “mất tích trong một hoàn cảnh không rõ ràng và vì thế (gia đình) không được quyền hưởng các ưu tiên”.

Mãi đến năm 1948, cha của Gurevich mới biết là con trai của mình đang còn sống. Trong suốt 10 năm sau đó “Kent” bị giam ở các nhà tù khác nhau ở Vorkutin và Mordova.

Sau khi ra tù, mặc dù Gurevich rất nhiều lần khẩn khoản đề nghị xem xét lại vụ án và trả lại danh dự cho ông nhưng tất cả các nguyện vọng trên đều bị từ chối. Ông sống rất nghèo khổ trong một căn hộ nhỏ tồi tàn ở Leningrat (nay là Xanh Peterburg), và số tiền lương hưu còm chủ yếu dùng để mua thuốc.

Tháng 7/1991, lẽ công bằng đã chiến thắng – viên sỹ quan tình báo Xô Viết bị nguyền rủa và lãng quyên này đã được giải oan và phục hồi danh dự. Gurevich mất tại Xanh Peterburg tháng 1/2009.