Áp lực với Tổng thống Iran ngày càng tăng

Trong bối cảnh Iran đang phải căng mình chống lại một loạt vấn đề lớn như đại dịch viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus Corona (Covid-19), các lệnh trừng phạt của Mỹ cũng như tình trạng thiếu nghiêm trọng hàng hóa, nhu yếu phẩm, thuốc chữa bệnh, Tổng thống Iran Hassan Rouhani hiện phải đối mặt với áp lực ngày càng lớn.

Lãnh tụ tinh thần tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei dù vậy  vẫn đang "níu giữ" Tổng thống Hassan Rouhani vì lý do chiến thuật: Sự đoàn kết phải được thể hiện ở cấp lãnh đạo cao nhất, để đất nước không tiếp tục rơi vào bất ổn.

Áp lực này được thể hiện rất rõ ràng trong một bình luận của Nghị sỹ Modschtaba Solnuri trên tài khoản Twitter hồi giữa tháng 10 vừa qua: “Lãnh đạo Iran nên ra lệnh rằng ngài (Tổng thống Rouhani) phải bị hành quyết một nghìn lần, để trái tim người dân Iran được nở hoa.” Nghị sỹ Solnuri thuộc phe đặc biệt bảo thủ với chính sách đối ngoại không khoan nhượng, đồng thời là người đại diện của lãnh tụ tối cao Ali Khamenei.

Thế nhưng, ông Khamenei không làm theo lời khuyên của Solnuri. Ngược lại, ngày 24-10, vị lãnh tụ tối cao của đất nước này đã có một cuộc họp với Tổng thống Rouhani và nhóm giải quyết khủng hoảng Covid-19.

Trong cuộc họp, Khamenei - người có quyền đưa ra quyết định cuối cùng trong mọi việc lớn của nhà nước Iran - đã nhấn mạnh sự cần thiết phải giữ vững đoàn kết trong cuộc khủng hoảng. Đồng thời, ông cũng cảnh báo những người công kích Rouhani rằng những lời lẽ chỉ trích của họ với tổng thống sẽ không được dung thứ.

 

Tổng thống Hassan Rouhani.

Rouhani vẫn cần thiết đối với Iran

Nhà văn Taghi Rahmani thuộc Hội đồng các nhà hoạt động tôn giáo-dân tộc Iran, hiện sống ở Paris, nói: “Hiện tại, Khamenei ủng hộ Rouhani vì ông có một chiến lược được tính toán kỹ. Vị tổng thống không có quyền lực không được phép từ chức và phải chịu trách nhiệm về tình hình tồi tệ mà đất nước này đang gặp phải.”

Các nghị sỹ bảo thủ khác đã đề xuất phế truất ông Rouhani bằng một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm. Những tin đồn về việc ông Rouhani xin từ chức theo nguyện vọng cá nhân đã lan truyền trong nhiều tháng qua.

Nhưng ông Khamenei sẽ coi một động thái như vậy của tổng thống là một sự phản kháng đối với cả hệ thống, với hậu quả khó có thể lường trước được và sẽ gây mất ổn định hơn nữa. Theo nhà văn Rahmani, “không ai có thể biết được Iran sẽ thoát khỏi cuộc khủng hoảng như thế nào.”

Ông tin rằng lãnh tụ Khamenei đang kiểm soát hoàn toàn Tổng thống Rouhani. Ông nói: “Việc Mỹ rời bỏ thỏa thuận hạt nhân Iran đã làm tiêu tan mọi hy vọng của các cơ quan được bầu chọn thuộc phe cải cách, ôn hòa. Họ không còn gì để nói nữa”.

Các vấn đề của người dân chỉ là thứ yếu

Bình luận của nghị sỹ bảo thủ Solnuri là một phản ứng trước tuyên bố của Tổng thống Rouhani: “Chúng tôi luôn sẵn sàng cho một cuộc chiến tranh nếu cần thiết, nhưng cũng sẵn sàng cho hòa bình.”

Những lời này được hiểu như lời thông báo về các cuộc đàm phán với Mỹ sau cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ vào ngày 3-11, điều mà phe bảo thủ cứng rắn ở Iran không thể chấp nhận. Đối với họ, đối đầu với Mỹ là ưu tiên hàng đầu, bất kể người dân Iran đang phải đối mặt với tình trạng tồi tệ như thế nào.

So với năm trước, giá cả thực phẩm đã tăng lên rất nhiều: giá khoai tây tăng gấp 4 lần, cà chua tăng 140%. Hàng ngày, người dân thường phàn nàn trên mạng xã hội về tình trạng thiếu lương thực và thuốc nhập khẩu.

Các biện pháp trừng phạt của Mỹ gây khó khăn cho việc thanh toán tiền thuốc nhập khẩu, do đó việc giao hàng bị chậm trễ. Hiện tại, các hiệu thuốc chỉ bán thuốc của Iran, nhưng nhiều người không tin các loại thuốc nội địa này và không muốn mua chúng.

Số ca nhiễm mới Covid-19 vẫn đang tăng ở Iran. Các biện pháp phòng bệnh nửa vời của chính phủ không mang lại kết quả. Thực tế, hành khách phải đeo khẩu trang trên các phương tiện giao thông công cộng, nhưng các phương tiện này thường có quá đông hành khách nên họ khó có thể giữ khoảng cách với nhau.

Theo số liệu chính thức, chỉ riêng thủ đô Tehran đã có khoảng 200 người chết mỗi ngày vì Covid-19. Tuần trước, nhóm ứng phó khủng hoảng của Iran phải thừa nhận rằng số người chết thực tế cao gấp đôi so với số liệu thống kê của Bộ Y tế nước này.

Trong những tháng qua, Tổng thống Rouhani nhiều lần nói rằng “chúng ta không cần phải đóng cửa toàn bộ đất nước,” và “mọi thứ đang trong tầm kiểm soát.” Nhưng tuần trước, các nhà báo đã đưa tin về tình trạng thiếu bột mì ở miền Tây Iran.

Nhà báo Shahed Alavi cho biết, tại TP Saqqez, người ta khó có thể mua được bánh mỳ trong các tiệm bánh sau 10 giờ sáng. Cũng theo Alavi, “người dân ngày càng bất mãn hơn với chính phủ. Ông Khamenei lo ngại rằng những người dân bất mãn sẽ coi bất đồng giữa những người thuộc phe cứng rắn và chính phủ của Tổng thống Rouhani như một cái cớ để xuống đường biểu tình. Vị lãnh tụ tối cao muốn thể hiện sự đoàn kết thống nhất của giới lãnh đạo cấp cao nhất của đất nước để ngăn chặn điều đó. Vì thế ông buộc phải gặp và thảo luận với Tổng thống Rouhani.”

Ayatollah Khamenei, người thường thể hiện là một nhà lãnh đạo mạnh mẽ và tài năng trong các sự kiện và các cuộc míttinh lớn, trong những tháng qua mới chỉ xuất hiện trên màn ảnh tivi. Từ tháng 2-2020, các biện pháp phòng ngừa nghiêm ngặt đã được thực hiện để bảo vệ ông khỏi Covid-19.

Trong lần gần đây nhất xuất hiện trước công chúng (ngày 15-2), không ai được phép đến gần nhà lãnh đạo 80 tuổi này. Bốn ngày sau đó, những ca tử vong đầu tiên liên quan đến Covid-19 đã được ghi nhận.

Từ lâu, sự lây lan nhanh chóng của Covid-19 ở Iran bị chính quyền giấu giếm. Sự tuyên truyền về tầm quan trọng của các biện pháp phòng dịch hiếm khi được thực hiện ở đất nước này.

Hồng Phúc