Người mua thêm nhà mới, người chật vật trả nợ tại Mỹ

Các chuyên gia kinh tế cảnh báo mô hình phục hồi hình chữ K và sự kéo giãn của bất bình đẳng thu nhập có thể dẫn đến gia tăng tỷ lệ tội phạm và bất ổn xã hội ở nước Mỹ.

Bất chấp tác động của đại dịch ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu, nhiều người Mỹ đang giàu lên trong năm 2020.

Bên cạnh sự sụp đổ kinh tế và đội ngũ hàng triệu người thất nghiệp, có ít nhất 20% những người kiếm được nhiều tiền nhất nước Mỹ không phải lo lắng gì trước cuộc suy thoái chưa từng có.

Theo Bloomberg, những người lao động này dễ dàng làm việc ở nhà dù trong đại dịch - một bất lợi đáng kể của tầng lớp lao động tay chân. Bên cạnh đó, các biện pháp hỗ trợ và kích thích nền kinh tế của Cục Dự trữ Liên bang, ví dụ như cắt giảm lãi suất chuẩn xuống 0 và các gói trợ cấp, cũng khiến họ kiếm họ kiếm được nhiều tiền hơn.

Đồng thời, phản ứng của nước Mỹ trước đại dịch cũng đặt ra câu hỏi ai là đối tượng được những biện pháp khẩn cấp hỗ trợ, và ai là người bị bỏ lại phía sau trong cuộc chiến với Covid-19?

Khối tài sản phình to

Nhờ những đãi ngộ chưa từng có, một nhóm người Mỹ thế chấp lại khoản vay với lãi suất thấp kỷ lục, mua thêm nhà ở vùng ngoại ô để nghỉ dưỡng. Chưa dùng lại ở đó, giá trị cổ phiếu và trái phiếu trong tài khoản đầu tư của nhóm người Mỹ này liên tục tăng lên theo đà phát triển tích cực của thị trường chứng khoán thời gian gần đây.

Tuy nhiên, sự tích lũy tài sản của nhóm nhà giàu Mỹ diễn ra âm thầm, ẩn sau sự khó khăn và chật vật của phần lớn người Mỹ nghèo khó, không có khả năng tiếp cận thị trường chứng khoán sôi động. Dữ liệu từ Bloomberg cho thấy trong khi hàng trăm nghìn doanh nghiệp phải đóng cửa vĩnh viễn, hơn 10 triệu người Mỹ thất nghiệp và số người đói tăng gấp 3 lần, giá trị tài sản ròng của các hộ gia đình vẫn tăng đạt mức kỷ lục.

Các nhà kinh tế cảnh báo sự gia tăng khoảng cách giàu nghèo có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng về chính trị và xã hội của nước Mỹ. Bất bình đẳng thu nhập giữa người giàu và người nghèo đã tăng gần đạt mức cao nhất trong nửa thế kỷ qua.

Nhóm 20% những người có thu nhập cao nhất nước Mỹ độc chiếm gần như toàn bộ thị trường chứng khoán. Ảnh: Bloomberg.

Peter Atwater, giáo sư trợ giảng tại William & Mary, nói: "Có lẽ không thời điểm nào tốt hơn hiện nay để phất lên ở Mỹ. Phần lớn những gì các nhà hoạch định chính sách đang làm là giúp các cá nhân giàu có phục hồi nhanh hơn sau đại dịch".

Ông Atwater là người phổ biến khái niệm sự phục hồi "hình chữ K" để mô tả tình trạng chia rẽ rõ rệt giữa người giàu và người nghèo trong nền kinh tế.

Trong 10 tháng qua, nhóm người có thu nhập cao có cuộc sống tương đối suôn sẻ và may mắn. Theo dữ liệu của Opportunity, một viện nghiên cứu ở Đại học Harvard, công việc lương cao cho các công ty tư nhân hàng đầu đã phục hồi vượt mức cùng kỳ năm ngoái. Những công việc này hứa hẹn mức thu nhập trung bình 60.000 USD/năm.

Khi lệnh tạm khóa diễn ra trên toàn quốc, hàng triệu người, đặc biệt là những người giàu có trong xã hội, với số tiền rủng rỉnh trong túi đã chuyển hướng sang tiết kiệm, đầu tư thay vì đổ tiền vào các hoạt động tiêu pha như giải trí, ăn uống và du lịch. Nhờ đó, khối tiền trong tài khoản họ ngày càng phình to.

Bên cạnh đó, lãi suất cho vay của ngân hàng giảm xuống mức thấp kỷ lục cũng là một món quà trời ban cho người giàu. Theo dữ liệu từ Fannie Mae, hoạt động tái cấp vốn khoản vay ngân hàng tăng kỷ lục trong gần hai thập kỷ. Nhiều người sở hữu nhà mua bằng tiền vay tận dụng lợi thế này để cắt giảm lãi suất phải đóng hàng tháng một cách đáng kể.

Amanda Fischer, giám đốc chính sách tại Trung tâm Tăng trưởng Công bằng ở Washington, nhận xét: "Những người với thu nhập thấp có rất nhiều rào cản để leo lên".

Người bị bỏ lại phía sau

Trái ngược với những thuận lợi của người giàu, sự chật vật của người nghèo lại là câu chuyện khác.

Những nhân viên có mức thu nhập thấp kiếm ít hơn 27.000 USD/năm, mức lương này thấp hơn 20% so với hồi tháng 1/2020. Theo khảo sát của Cục Điều tra Dân số Mỹ, trong tháng trước có gần 30 triệu người trưởng thành không đủ ăn, tăng 28% so với giai đoạn trước đại dịch.

Cuộc khảo sát tại Louisiana, bang chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, cho thấy cứ 5 người thì có một người đối mặt với tình trạng khan hiếm thực phẩm nghiêm trọng. Đặc biệt, tỷ lệ này thậm chí cao hơn ở nhóm người Mỹ da màu.

Hàng triệu người khác chật vật giữ chỗ ở. Khảo sát của Cục điều tra Dân số hồi tháng 12 ghi nhận 1/3 số người trưởng thành tại Mỹ có nguy cơ bị đuổi khỏi nhà hoặc tịch thu nhà nếu tiếp tục trì hoãn trả tiền thuê hoặc tiền thế chấp nhà ở.

Nhóm người Mỹ có thu nhập thấp chịu ảnh hưởng nặng nề nhất trong và sau đợt khủng hoảng. Ảnh: Bloomberg.

Ngay cả khi các biện pháp cứu trợ bổ sung được Quốc hội thông qua vào tháng 12 năm ngoái, nhiều người vay nợ vẫn vật lộn với đống nợ chồng chất và đối mặt khó khăn hơn bao giờ hết để phục hồi. Ông Bradford Botes, người đứng đầu công ty luật phá sản Bond & Botes ở Birmingham, Alabama, nói: "Họ (những người có thu nhập thấp) cảm thấy như ở đáy vực. Chúng tôi chứng kiến rất nhiều sự tuyệt vọng".

Ông Botes cho biết với hầu hết khách hàng tìm đến công ty tư vấn của ông trên khắp Alabama, Tennessee và Mississippi, trợ cấp thất nghiệp của chính phủ không giúp họ bớt chật vật hơn. “Gói kích thích bổ sung không đủ tạo ra khác biệt nào cho những người Mỹ bình thường”, ông nói.

Rõ ràng, các gói tài chính mà Washington thông qua là những gói tài chính lớn nhất Mỹ từng tung ra. Tuy nhiên, các nhà phê bình nhận định sự bất bình đẳng kinh tế đi kèm ngày càng gia tăng đã để lộ những hạn chế của cách xử lý trước khủng hoảng.

Can thiệp nhiều hơn

Sự chậm trễ trong việc cung cấp hỗ trợ, cũng như nhầm lẫn về các quy tắc và tiêu chí đã cản trở gói hỗ trợ tiếp cận đúng đối tượng. Theo bà Fischer, đại dịch Covid-19 đã cho thấy hệ thống mà chính phủ Mỹ sử dụng để tiếp cận người dân mỗi ngày đã bị phá vỡ.

Nước Mỹ cần một cuộc cải cách nghiêm túc những "đường ống" đã rỉ sét từ lâu này. "Quốc hội đã thực hiện lời hứa khá tốt trong việc đưa tiền cho người dân, nhưng chúng tôi không thể sửa chữa những đường ống rỉ sét qua hàng thập kỷ", bà nói.

Về phần mình, các quan chức từ Cục Dự trữ Liên bang (FED) thừa nhận các gói kích thích tài chính không phải là thuốc chữa bách bệnh. Mặt khác, Ngân hàng Trung ương có khá ít công cụ để nhắm mục tiêu kinh tế cụ thể.

Gia tăng bất bình đẳng thu nhập có thể khiến nền kinh tế tăng trưởng chậm hơn, tăng tỷ lệ phạm tội và bất ổn xã hội. Ảnh: ET.

Chủ tịch FED - ông Jerome Powell nói với các phóng viên trong cuộc họp báo ngày 16/12/2020: “FED không thể cấp tiền cho những người thụ hưởng cụ thể. Các quan chức được bầu có quyền đánh thuế, quyết định chi tiêu và đưa ra định hướng các nguồn lực tập thể của xã hội".

Khi nói đến chính sách tài khóa, nhiều nhà kinh tế cho rằng việc từ chối thực hiện một đợt kích thích lớn khác có thể trì hoãn sự phục hồi kinh tế. Hàng triệu người thất nghiệp sẽ hết hạn trợ cấp vào giữa tháng 3 nếu các biện pháp hỗ trợ không được gia hạn.

Trong khi đó, bang và chính quyền địa phương sẽ phải cắt giảm thêm ngân sách để bù đắp cho khoản thất thu từ thuế. “Nếu không có thêm viện trợ, họ phải cắt giảm nhiều hơn. Điều đó ảnh hưởng nhiều đến các gia đình và cộng đồng có thu nhập thấp”, bà Heidi Shierholz, cựu quan chức đứng đầu Bộ Lao động Mỹ cho biết.

Bà Shierholz nhận định viện trợ toàn diện cho chính quyền tiểu bang và địa phương, bên cạnh trợ cấp bổ sung cho người thất nghiệp nên được ưu tiên trong các biện pháp đối phó tiếp theo của chính quyền liên bang.

Đồng thời, các chuyên gia kinh tế như Atwater cũng cảnh báo về những hậu quả lâu dài của sự bất bình đẳng thu nhập đang gia tăng. Ông cho biết sự phục hồi hình chữ K có thể dẫn tới tăng trưởng kinh tế thấp hơn, tỷ lệ tội phạm cao hơn và gia tăng bất ổn xã hội.

"Sẽ không thể xây dựng một nền kinh tế và hệ thống chính trị bền vững nếu nước Mỹ tồn tại một nhóm dân số nhỏ ngày càng giàu sụ, trong khi nhóm dân số khác ngày càng cảm thấy thất bại", Atwater khẳng định.

Bùi Ngọc