Kỳ vọng Vladivostok

Trong bài phân tích “APEC - Cánh cửa dẫn tới Thái Bình Dương của Nga” đăng trên Diễn đàn Đông Á trực tuyến ngày 2/9, tác giả Kirill Muradov thuộc Đại học Nghiên cứu Quốc gia Mátxcơva đã chỉ ra một số chương trình nghị sự thực chất của Nga trong APEC.

Theo Kirill Muradov, những năm trước đây, Nga phần lớn im lặng trong các vấn đề của APEC. Nhưng kể từ đầu năm 2012, Nga tham dự hàng loạt nhóm và ủy ban APEC, đồng thời đưa ra nhiều đề xuất tập trung vào 4 trọng tâm gồm: hội nhập kinh tế khu vực; an ninh lương thực; vận tải; chuỗi cung ứng và đổi mới phục vụ phát triển. Chỉ một số nhỏ đề xuất được thảo luận và có cơ hội trở thành hiện thực trong năm 2012.

Một thành tích quan trọng nhưng ít được chú ý là tiến bộ của Nga trong việc thực hiện thỏa thuận "Thẻ đi lại cho doanh nhân APEC". Thẻ này cho phép các doanh nhân nước ngoài không cần xin thị thực khi xuất nhập cảnh Nga.

Lý do căn bản đằng sau động thái đăng cai tổ chức APEC của chính quyền Putin-Medvedev là tham vọng làm hồi sinh nền kinh tế vùng Viễn Đông Nga, vốn ít dân và chưa được công nghiệp hóa. Trước đây, Vladivostok - nơi tổ chức APEC 2012 - là một quân cảng giới hạn đi lại và là điểm trung chuyển của tàu vận tải và các tù nhân trên đường tới Đông Bắc Nga. Hiện Vladivostok trở thành nơi nhận đầu tư công nhiều chưa từng có để phát triển cơ sở hạ tầng. Trong giai đoạn 2008-2012, đầu tư rót vào Vladivostok lên tới 22 tỷ USD. Vladivostok được coi như hình mẫu để thuyết phục công chúng rằng chính quyền Mátxcơva thực sự coi trọng sự phát triển ở khu vực Thái Bình Dương. Sau khi ông Putin trở lại vị trí Tổng thống Nga vào tháng 5/2012, vấn đề vùng Viễn Đông Nga thậm chí được quan tâm hơn trước. Chỉ thị của Tổng thống Putin ngày 7/5/2012 về các biện pháp thực hiện chính sách đối ngoại của Nga không đề cập tới APEC, nhưng đã nhấn mạnh sự cần thiết của Nga trong việc can dự sâu rộng hơn vào hội nhập kinh tế khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Sự can dự này nhằm khuyến khích phát triển kinh tế-xã hội ở vùng Viễn Đông và Đông Siberia. Nga đã thành lập Bộ Phát triển Vùng Viễn Đông và bổ nhiệm ông Victor Ishaev, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia Nga về hợp tác kinh tế Thái Bình Dương, làm Bộ trưởng.

Bên cạnh việc coi Vladivostok như một dự án thí điểm phát triển vùng Viễn Đông, Nga cũng theo đuổi sáng kiến hội nhập riêng, với tên gọi Liên minh Thuế quan với Belarus và Kazakhstan. Liên minh này được trông đợi sẽ phát triển thành Liên minh Kinh tế Á-Âu. Chỉ thị tháng 5/2012 của Tổng thống Nga Putin tuyên bố mục tiêu chiến lược là thiết lập “không gian con người và kinh tế” với Liên minh châu Âu, bắc cầu từ Đại Tây Dương tới Thái Bình Dương, theo đó, Liên minh Thuế quan là một bước đi quan trọng.

Tại APEC 2012, Nga đã thúc đẩy chiến lược trên, giới thiệu sáng kiến Liên minh Thuế quan như một khối nền tạo dựng không gian kinh tế chung, nơi mà các thành viên APEC có thể vươn tới châu Âu. Theo một bài viết của cựu Tổng thống Nga Medvedev vào tháng 1/2012, Nga cùng các đối tác Liên minh Thuế quan sẵn sàng đàm phán Hiệp định thương mại tự do (FTA) với các thành viên APEC để “mở đường thiết lập khuôn khổ nền tảng mới cho sự hội nhập APEC, đồng thời giúp mở rộng thị trường châu Á-Thái Bình Dương tới toàn bộ lục địa Á-Âu”.

Trong tuần lễ APEC, Nga đã tăng cường sự hiện diện của ông Victor Khristenko, Chủ tịch Hội đồng Ủy ban Kinh tế Á-Âu (cơ quan điều hành Liên minh Thuế quan), tại các cuộc họp APEC. Bên lề các cuộc họp APEC, kết quả có thể bao gồm việc ký kết FTA giữa Liên minh Thuế quan Belarus- Kazakhstan-Nga với New Zeland. FTA với New Zeland sẽ là FTA đầu tiên mà Nga thực hiện với một nước khu vực Thái Bình Dương. Ngoài ra, có thể có thông báo về việc bắt đầu đàm phán thương mại tự do giữa Liên minh Thuế quan Belarus-Kazakhstan-Nga và Việt Nam.

Liên minh Thuế quan không phải là phương tiện duy nhất mà Nga dùng để thực hiện tham vọng hướng tới Á-Âu. Một đề xuất khác của Nga đang kêu gọi các thành viên APEC xem xét đa dạng hóa các tuyến cung ứng hàng hóa, khuyến khích xây dựng tuyến Đường Biển Bắc và tuyến đường sắt xuyên Siberia. Công ty kiểm toán PricewaterhouseCoopers ước tính rằng đầu tư 20 tỷ USD cho cơ sở hạ tầng ở các tuyến hành lang Đông-Tây tại Nga có thể giúp các nền kinh tế châu Á-Thái Bình Dương đến năm 2020 tiết kiệm được khoảng 600 tỷ USD, nhờ giá thành vận chuyển nhanh hơn và rẻ hơn tới các thị trường châu Âu. Hiện mới có 1,5% tàu thuyền di chuyển giữa châu Á và châu Âu đi qua Nga.

Thực hiện các đề xuất tham vọng trên còn là chặng đường dài phía trước. Trong khi đó, ông Putin đang nôn nóng mở cánh cửa của Nga tới phía Đông ở Vladivostok. Các đoàn đại biểu APEC đến Vladivostok có thể chứng kiến điều mà Bộ trưởng Bộ Phát triển vùng Viễn Đông Nga Victor Ishaev gọi là “Bộ mặt của nước Nga tại châu Á-Thái Bình Dương và nền tảng phát triển mối quan hệ đối tác, hợp tác, hội nhập giữa Nga và khu vực châu Á-Thái Bình Dương”. Họ được thấy cây cầu mà Thủ tướng Medvedev cho là lộng lẫy hơn cầu Cầu Vàng ở San Francisco, cùng với một ký túc xá mới trị giá gần 9 triệu USD của Đại học Liên bang Viễn Đông trên đảo Russky.