Mách nước cho doanh nghiệp nông thủy sản Việt Nam chinh phục thị trường Nga

Một số nông, thủy sản Việt Nam chiếm thị phần lớn trong nhập khẩu của Nga, nhưng chủ yếu ở dạng thô, kim ngạch còn khiêm tốn. Doanh nghiệp có nhiều việc cần làm để chinh phục thị trường tiềm năng này.

Đó là nhận định chung của các đại biểu tại Hội thảo kết hợp Đào tạo kỹ năng xuất khẩu nông thủy sản sang thị trường Liên bang Nga và Liên minh kinh tế Á - Âu (EAEU).

Sự kiện do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Thương vụ Việt Nam tại Nga và Cơ quan đại diện thương mại Nga tại Việt Nam tổ chức dưới hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến, chiều 2/11.

Ông Nguyễn Tuấn Hải, Trưởng Ban thuộc Ban Quan hệ Quốc tế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam chủ trì hội thảo tại đầu cầu VCCI. (Ảnh: Minh Châu)

Hội thảo có sự tham gia của ông Nguyễn Tuấn Hải, Trưởng Ban thuộc Ban Quan hệ Quốc tế, VCCI; ông Dương Hoàng Minh, Tham tán thương mại Việt Nam tại Nga; ông Tsygankov Kirill, Cố vấn thương mại, Cơ quan thương mại Nga tại Việt Nam; ông Lê Trường Sơn, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Việt Nam tại LB Nga; ông Nguyễn Quang Hùng, Chủ tịch HĐQT, Công ty CP Công nghiệp Âu Việt, Chủ tịch Hội đồng doanh nghiệp Việt Nam-Belarus; ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Nafoods Group; ông Dương Chí Kiên, Chủ tịch HĐQT Công ty Golden Age Group cùng đông đảo doanh nghiệp Việt Nam đang có nhu cầu xuất khẩu sang Nga.

Sự kiện nhằm cung cấp thông tin thị trường, cơ hội mới đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Nga và EAEU, đồng thời hướng dẫn doanh nghiệp tận dụng lợi thế từ Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-EAEU (VN-EAEU FTA) mang lại.

Nga là thị trường tiềm năng của nông, thủy sản Việt Nam

Năm 2020, Việt Nam và Nga kỷ niệm 70 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Hiện nay, Việt Nam đang là Đối tác chiến lược duy nhất của Nga ở khu vực Đông Nam Á.

Quan hệ chính trị, đối ngoại tin cậy tốt đẹp là nền tảng, là điều kiện thuận lợi cho các quan hệ kinh tế, thương mại, đầu tư phát triển mạnh mẽ giữa hai nước.

Thêm vào đó, Hiệp định VN-EAEU FTA có hiệu lực từ tháng 10/2016 được xem là nền tảng vững chắc để thúc đẩy quan hệ thương mại, đầu tư hai bên.

Phát biểu tại sự kiện, ông Nguyễn Tuấn Hải cho biết, theo quyết định của Hội đồng Ủy ban kinh tế Á - Âu, EAEU (gồm 5 nước: Nga, Belarus, Kazakhstan, Kyrgyzstan và Armenia) đã đưa 75 nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, ra khỏi danh sách các nước được hưởng ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP). Quyết định này đã có hiệu lực từ ngày 12/10/2021.

Ông Hải nhận định: “Trong bối cảnh mới đó, Hiệp định VN–EAEU FTA trở thành công cụ hữu hiệu, hỗ trợ tốt cho doanh nghiệp khi xuất khẩu các mặt hàng có thế mạnh, đặc biệt là hàng nông thủy sản sang thị trường Nga cũng như EAEU.

LB Nga có dân số 146 triệu người, dự kiến Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) năm 2021 đạt 1,71 tỷ USD, đứng thứ 11 trên thế giới và thứ 5 tại châu Âu.

Kim ngạch ngoại thương của Nga năm 2021 dự kiến đạt 720 tỷ USD, trong đó kim ngạch nhập khẩu đạt khoảng 280 tỷ USD, xuất khẩu đạt khoảng 440 tỷ USD. Nga là thị trường nhập khẩu hàng nông sản, thủy sản lớn nhất tại khu vực Đông Âu.

Năm 2020, kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng nông sản chính của Việt Nam sang Nga đạt khá. Cụ thể, cà phê đạt 135 triệu USD (dạng thô 98,6%); chè 412 triệu USD (dạng thô 96,1%); hạt điều 80,3 triệu USD, là sản phẩm mà Việt Nam giữ thị phần lớn nhất tại thị trường Nga; hạt tiêu 18,7 triệu USD, xếp thứ 1 về thị phần.

Ngoài ra, các mặt hàng hoa quả như xoài sấy, xoài tươi, chuối, bưởi, chanh của Việt Nam cũng có thị phần khá tại Nga. Đặc biệt, kim ngạch nhập khẩu bưởi của Nga từ Việt Nam năm 2020 tăng gấp 10 lần so 2019 (82,1 ngàn USD) và 16 lần so với 2016.

Về hàng thủy sản, trong năm 2020, Nga nhập khẩu 1,67 tỷ USD thủy sản, trong đó từ Việt Nam đạt 111 triệu USD, chiếm 6,6% kim ngạch nhập khẩu. Các mặt hàng có tỷ trọng xuất khẩu sang Nga nhiều như cá phi lê, tôm, cá khô, hun khói, cá mực.

Cố vấn thương mại, Cơ quan thương mại Nga tại Việt Nam Kirill cũng khẳng định: Nếu xét đến các phân khúc thị trường có triển vọng đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam thì hàng nông sản Việt Nam như rau quả tươi và đóng hộp, cà phê, thủy sản, hàng dệt may, đồ gỗ và các sản phẩm ngành chế biến gỗ, đặc biệt là bàn ghế mây dùng ở ngoài trời đang được ưu chuộng ở Nga và có cơ hội xuất khẩu lớn.

Trong các năm gần đây, các món ăn Việt đã trở thành hiện tượng tại Nga, được người tiêu dùng sở tại rất yêu chuộng. Tới nay, tại Nga, có gần 800 nhà hàng bán đồ Việt như: phở, nem, cơm rang,… các loại trái cây như xoài, thanh long, bưởi… và đồ uống như cà phê, bia (Sài Gòn, Hà Nội), nước quả Vinus… Tại hầu hết các Trung tâm thương mại lớn ở thủ đô Moscow đều có quán ăn Việt. Đây cũng là cơ hội lớn để doanh nghiệp Việt đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa có xuất xứ, thương hiệu Việt sang Nga.
Nhận xét về tình hình xuất khẩu nông thủy sản của Việt Nam sang Nga, ông Dương Hoàng Minh cho biết: Theo thống kê, một số mặt hàng nông sản Việt Nam chiếm thị phần lớn trong nhập khẩu của LB Nga (như cà phê, chè, hạt điều, hạt tiêu…), nhưng chủ yếu ở dạng thô hoặc sơ chế. Các sản phẩm chế biến sâu hoặc có thương hiệu còn chiếm tỷ trọng rất nhỏ.

Các đại biểu tham dự Hội thảo kết hợp Đào tạo kỹ năng xuất khẩu nông thủy sản sang thị trường Liên bang Nga và Liên minh kinh tế Á - Âu (EAEU). (Ảnh chụp màn hình)

Kim ngạch xuất khẩu một số mặt hàng trái cây của Việt Nam sang LB Nga có tăng trưởng mạnh kể từ khi Hiệp định VN-EAEU FTA có hiệu lực, nhưng còn chiếm tỷ trọng rất khiêm tốn trong nhập khẩu các mặt hàng này của Nga.

Có một số nguyên nhân làm tăng trưởng xuất khẩu hàng hóa nói chung và hàng nông thủy sản sang Nga chưa được như mong đợi.

Theo đó, mặc dù VN-EAEU FTA đã đưa ra cam kết cắt giảm thuế quan đối với gần 90% dòng thuế trong Biểu thuế quan của hai bên, nhưng đến nay, tỷ lệ sử dụng chứng nhận xuất xứ EAV để hưởng ưu đãi thuế của Hiệp định còn thấp, chỉ chiếm khoảng 30% lượng hàng hóa xuất nhập khẩu giữa hai bên.

Các rào cản về kiểm dịch, vệ sinh an toàn thực phẩm đối với hàng nông thủy sản của Việt Nam cũng là nguyên nhân. Hiện nay, chỉ có khoảng 50 doanh nghiệp Việt được xuất khẩu thủy sản vào Nga và EAEU.

Bên cạnh đó, sự hiểu biết về thị trường của doanh nghiệp hai nước còn hạn chế. Các doanh nghiệp chưa chủ động trong tìm kiếm thị trường, khách hàng, tham dự các hội chợ triển lãm tại thị trường của nhau.

Ngoài ra, còn một số hạn chế làm nông sản (đặc biệt là trái cây) Việt Nam chưa cạnh tranh cao trên thị trường Nga như: Chất lượng hàng hóa đồng đều, khó có thể thu mua được với khối lượng lớn; công nghệ bảo quản sau thu hái chưa đáp ứng yêu cầu đảm bảo chất lượng để xuất khẩu, tiêu thụ tại thị trường; chi phí vận tải cao; diện mặt hàng chưa đa dạng, chủ yếu ở dạng nguyên liệu, sơ chế; hàng có giá trị gia tăng cao còn ít.

Doanh nghiệp Việt cần làm gì để chinh phục thị trường Nga?

Tại Hội thảo, Cố vấn thương mại Tsygankov Kirill đã phát biểu tập trung vào các vấn đề mà các doanh nghiệp Việt Nam nên lưu ý khi làm việc với thị trường Nga và chia sẻ một số nhìn nhận của mình rút ra từ kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực ngoại thương.

Chuyên gia Nga cho biết, ở vùng Siberia và Viễn Đông của Nga, rất khó để tìm được trái cây tươi của Việt Nam. Vì vậy, ông khuyến nghị các doanh nghiệp Việt nên tích cực vận chuyển hàng hóa bằng đường sắt.

Hiện nay, công ty đường sắt Nga và công ty RATRACO của Việt Nam đã thử nghiệm thành công đoàn tàu container chạy tuyến Nga - Việt Nam đi qua lãnh thổ Trung Quốc, nối với cửa khẩu đường sắt quốc tế Zabaikalsk (thuộc Khu vực cấp liên bang Viễn Đông) và đi tiếp đến ga Vorsino (trên địa giới của tỉnh Moscow).

Tuy nhiên, thời gian vận chuyển đường sắt là khoảng 2-3 tuần. Đối với hàng hóa có tỷ suất lợi nhuận cao và dễ hư hỏng, có thể cân nhắc việc vận chuyển bằng đường hàng không, khi cước phí đang rất cạnh tranh trong bối cảnh đại dịch Covid-19, một số lượng lớn máy bay được chuyển từ chở khách sang chở khách kết hợp chở hàng hoặc chuyên chở hàng.

Ngoài ra, theo đại diện cơ quan thương mại Nga tại Việt Nam, nông sản Việt vào Nga cũng cần phải lưu ý đặc biệt đến tình thời vụ: Vào mùa lạnh và lúc giao mùa, nhu cầu đối với rau quả tươi ở nước này cao hơn nhiều so với mùa Hè. Hay là vào dịp các ngày lễ truyền thống như năm mới, theo truyền thống Nga, trên bàn bao giờ cũng bày quýt, nên vào tháng 12, tháng 1, nhu cầu đối với quýt tăng lên nhiều lần.

Giới thiệu hàng Việt tới người tiêu dùng Nga. (Nguồn: KT&ĐT)

Đặc biệt, theo ông Kirill, một phân khúc có triển vọng nữa là thủy hải sản của vùng biển phía Nam Việt Nam như: Tôm hoàng đế, tôm hùm, cá ngừ, cá cam Nhật, cá thu Nhật, mực.

“Các loại hải sản này không cạnh tranh với hàng Nga ở thị trường nội địa, mà ngược lại sẽ bổ sung cho các mặt hàng là hải sản vùng nước lạnh phía Bắc. Về vận chuyển thì các mặt hàng này nên vận chuyển bằng đường biển trong container lạnh”, ông Kirill nói.

Ngoài ra, chuyên gia về thương mại của Nga cũng gợi ý cho doanh nghiệp Việt sử dụng các kênh trực tuyến Nga như YANDEX.MARKET, WILDBERRIES, OZON… cũng như các sàn giao dịch chuyên ngành hẹp cho hàng nông sản như ARGOSERVER, hệ thống thương mại AGRORU…

Ông Kiril nhấn mạnh: “Việt Nam có cơ hội rất lớn để gia tăng xuất khẩu nông sản, thủy hải sản, thực phẩm. Chúng tôi kêu gọi các bạn tích cực hơn nữa xúc tiến hàng hóa sang thị trường Nga”.

Còn Tham tán Thương mại Việt Nam tại Nga Dương Hoàng Minh nhận định: Để tận dụng tối đa các ưu đãi của VN-EAEU FTA trong bối cảnh mới, các doanh nghiệp Việt cần chủ động khảo sát thị trường, tham quan/tham gia các triển lãm chuyên ngành tại Nga, đối với hàng nông sản, thực phẩm có World Food Moscow (tháng 9 hằng năm), Prodexpo (tháng 2 hằng năm)… để nắm tình hình thị trường, xu hướng tiêu thụ hàng hóa… của người Nga.

Theo ông Minh, thực tế cho thấy, phần lớn doanh nghiệp đã thành công trong thâm nhập thị trường Nga thông qua việc tham dự các hội chợ/triển lãm (hạt điều, đồ uống, xoài sấy, cà phê…).

Tham tán Thương mại Dương Hoàng Minh cũng đề nghị doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ bảo quản sau thu hoạch từ thu hái, bảo quản, vận chuyển, tiêu thụ, rồi bao bì, mẫu mã phù hợp với thị hiếu của thị trường…

Tại hội thảo, đại diện các doanh nghiệp tham gia cũng đã có trao đổi hỏi đáp với các đại biểu về thủ tục để tham gia vào hệ thống phân phối của Nga; thủ tục giấy tờ bảng biểu form mẫu, làm thế nào để hưởng ưu đãi thuế quan tốt nhất hay các vấn đề liên quan đến tem nhãn, bao bì hàng hóa, thị hiếu tiêu dùng của người Nga…

Trước những thắc mắc của doanh nghiệp, các diễn giả đã chia sẻ những kinh nghiệm thực tế, như các vấn đề về thủ tục giấy tờ xuất nhập khẩu, nguyên tắc làm việc với đối tác nhập khẩu ở Nga, chú trọng vấn đề pháp lý, về thanh toán để tránh xảy ra khiếu kiện. Trong trường hợp không may xảy ra khiếu kiện thì nên đưa về Trung tâm trọng tài của VCCI hỗ trợ giải quyết.

Các doanh nghiệp cũng cần đảm bảo nguồn hàng ổn định, đáp ứng các tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc. Giấy tờ hàng hóa, thông tin trên bao bì cần chính xác tuyệt đối bởi chỉ cần sai 1 dấu chấm, dấu phẩy cũng có thể mất cơ hội bán hàng.

Đặc biệt, các đại biểu khuyến nghị doanh nghiệp tuyệt đối tuân thủ yêu cầu của nhà nhập khẩu, mọi giao dịch cần có văn bản, hình ảnh chứng thực để tránh khiếu kiện.

Cơ quan Thương vụ thuộc Đại sứ quán hay Hiệp hội doanh nghiệp Việt Nam tại Nga là những đơn vị mà doanh nghiệp cần tham vấn khi muốn chinh phục thị trường Nga.

Hải An