Châu Âu dậy sóng vì kế hoạch hòa bình Ukraine của ông Trump

Châu Âu tỏ ra bất ngờ trước kế hoạch hòa bình 28 điểm do Mỹ đề xuất nhằm chấm dứt xung đột Nga-Ukraine, lo ngại nó sẽ tiếp thêm động lực cho các hoạt động quân sự của Moscow trong khi Kiev phải nhượng bộ quá nhiều.

Tại Brussels, bà Kaja Kallas – Đại diện cấp cao của Liên minh châu Âu (EU) về đối ngoại – cho biết bà đã thông báo với nhóm của Tổng thống Mỹ Donald Trump rằng bản kế hoạch 28 điểm sẽ “không thể thành công” nếu không nhận được sự ủng hộ của cả Ukraine và các nước châu Âu - hiện là những nhà tài trợ lớn nhất cho nỗ lực quốc phòng của Kiev.

Thủ tướng Anh Keir Starmer, Đại diện cấp cao của EU về đối ngoại Kaja Kallas và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại cuộc họp ở Copenhagen, Đan mạch ngày 2/10/2025.

Ảnh: PA Wire/ZUMA Press

Châu Âu lại bị gạt khỏi các cuộc thảo luận

Các nguồn tin ngoại giao cho hay, bản đề xuất của Mỹ gây lo ngại tại nhiều nước châu Âu vì 2 lý do: một là họ hoàn toàn bị loại khỏi quá trình xây dựng kế hoạch; hai là nội dung bị đánh giá là không khác gì “danh sách mong muốn” của Nga.

Theo thông tin được nhiều hãng truyền thông quốc tế đăng tải, đề xuất này yêu cầu Ukraine từ bỏ phần lãnh thổ mà Nga đang kiểm soát ở miền Đông, cắt giảm một nửa lực lượng vũ trang và từ bỏ một số loại vũ khí quan trọng.

“Để bất kỳ kế hoạch hòa bình nào thành công, nó phải nhận được sự ủng hộ của Ukraine và của châu Âu”, bà Kallas nhấn mạnh.

“Chúng tôi hoan nghênh những nỗ lực hòa bình nhưng châu Âu là bên ủng hộ chính của Ukraine và tất nhiên an ninh của châu Âu đang bị đe dọa, vì vậy chúng tôi mong muốn được tham vấn”, Ngoại trưởng Ba Lan Radoslaw Sikorski nhấn mạnh.

Ngoại trưởng Ukraine Andrii Sybiha, trong một cuộc họp kín với các bộ trưởng châu Âu tại Brussels, cho biết “rõ ràng là Nga đã áp đặt các điều khoản của đề xuất mới”. Ông nói: “Không thể có bất kỳ kế hoạch hòa bình khả thi nào nếu nó dựa trên việc xoa dịu bên gây hấn. Điều đó chỉ mang lại nhiều chiến tranh, tàn phá hơn cho Ukraine và toàn châu Âu”.

Đề xuất được đưa ra trong bối cảnh xung đột đã kéo dài gần 4 năm. Ukraine đang phải hứng chịu các cuộc tập kích dồn dập trong những ngày gần đây, trong khi Nga sắp đối mặt với việc Mỹ triển khai các lệnh trừng phạt mới nhằm vào những công ty dầu mỏ lớn nhất của Moscow.

Tại Kiev, một vụ bê bối tham nhũng quy mô lớn đang gây sức ép lên chính quyền của Tổng thống Volodymyr Zelensky, trong khi các nước châu Âu gặp khó khăn trong việc thống nhất các biện pháp cung cấp viện trợ quân sự và tài chính tiếp theo cho Ukraine.

Lo ngại kế hoạch “không đi đến đâu”

Bản kế hoạch được cho là do Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff âm thầm xây dựng trong suốt tháng qua, với việc tham khảo ý kiến Nga nhưng gần như không tham khảo quan điểm của Ukraine và châu Âu ở giai đoạn này. Một số quan chức châu Âu lo ngại ông Witkoff tỏ ra quá mềm mỏng với các lợi ích của Nga, khiến bất kỳ nỗ lực hòa bình nào cũng có nguy cơ đổ vỡ.

Đặc phái viên Witkoff đã có nhiều cuộc gặp với Tổng thống Putin và giới chức Nga, ông tin rằng Moscow thực sự muốn đạt được thỏa thuận, nhưng cả Ukraine lẫn các đồng minh châu Âu vẫn nghi ngờ Nga sẵn sàng tham gia đàm phán công bằng và bền vững. EU muốn Mỹ gây sức ép mạnh hơn lên Nga để buộc Moscow phải nhượng bộ thực sự.

Bà Kallas khẳng định không một bộ trưởng châu Âu nào tham gia vào việc xây dựng kế hoạch của ông Witkoff và nhấn mạnh “chưa thấy bất kỳ nhượng bộ nào từ phía Nga”.

Chưa đầy một tháng trước, Tổng thống Trump còn tỏ ra thất vọng với người đồng cấp Nga. Khi công bố lệnh trừng phạt đối với hai công ty dầu mỏ lớn nhất của Nga, ông Trump nói: “Mỗi khi trò chuyện với ông Putin, tôi đều có những cuộc nói chuyện tốt đẹp, nhưng sau đó mọi thứ chẳng đi đến đâu”.

Tuy nhiên, theo các nguồn tin ngoại giao, những điểm chính trong kế hoạch mới lại đáp ứng các yêu cầu cốt lõi của Nga: công nhận quyền kiểm soát thực tế của Nga với vùng Donbass và cắt giảm quy mô quân đội Ukraine.

Các quan chức và nhà ngoại giao châu Âu bày tỏ thất vọng khi Mỹ thay đổi cách tiếp cận theo hướng áp đặt một “thỏa thuận tồi” lên Ukraine.

“Nếu Nga đạt được mục tiêu theo cách này, chỉ còn là vấn đề thời gian trước khi chúng ta chứng kiến thêm các hành động gây hấn khác, không chỉ tại Ukraine mà còn với các nước EU và NATO”, một nhà ngoại giao EU cảnh báo.

Khi gánh nặng chi phí không đổi lại được tiếng nói

Một quan chức cấp cao châu Âu cho biết đề xuất 28 điểm “chỉ là những điều khoản nhằm đáp ứng Nga” và là “một kế hoạch rất tệ”. Theo quan chức này, những tín hiệu hiện nay cho thấy Ukraine đang chịu sức ép phải chấp nhận kế hoạch, song Kiev đã nêu rõ rằng việc gây áp lực lên Ukraine là “không cần thiết và vô ích”.

Một quan chức châu Âu khác nhận định thời điểm Mỹ thúc đẩy nỗ lực này là “đặc biệt bất lợi” cho Ukraine, khi Tổng thống Zelensky đang cùng lúc đối mặt với đà tiến quân của Nga cùng những biến động chính trị nội bộ do bê bối tham nhũng.

Trong khi đó, các nước châu Âu nhận ra rằng dù đã chia sẻ chi phí đáng kể cho các gói viện trợ quốc phòng dành cho Ukraine, họ vẫn chưa có được tiếng nói lớn hơn trong tiến trình đàm phán. Một số bộ trưởng của khối thậm chí nói rằng, họ chỉ biết về chi tiết đề xuất của Mỹ qua truyền thông.

“Làm sao châu Âu lại có ít ảnh hưởng đến vậy, ngay cả khi chúng ta đang chi trả phần lớn hóa đơn?”, một quan chức cấp cao khác đặt câu hỏi, đồng thời gọi những nhượng bộ được yêu cầu đối với Ukraine là “không hợp lý”.

Trong tuyên bố đưa ra sau khi nhận được bản dự thảo kế hoạch chi tiết trong cuộc họp với một quan chức quốc phòng Mỹ, Văn phòng Tổng thống Ukraine không bác bỏ hoàn toàn đề xuất nhưng tỏ ý không đồng tình với các điều khoản hiện tại.

Tuyên bố nêu rõ: “Tổng thống Ukraine đã chính thức nhận được dự thảo kế hoạch từ phía Mỹ, được đánh giá là có thể thúc đẩy lại tiến trình ngoại giao. Tổng thống đã nêu các nguyên tắc nền tảng quan trọng đối với người dân của chúng tôi và hai bên đã thống nhất tiếp tục làm việc để điều chỉnh các nội dung nhằm hướng tới chấm dứt chiến sự một cách công bằng”.

Một quan chức Đức cho biết Thủ tướng Friedrich Merz đang “nỗ lực mạnh mẽ” để phối hợp lập trường chung của châu Âu nhằm giữ cho đề xuất hòa bình đi đúng hướng vì lợi ích của Ukraine. Quan chức này đánh giá động thái của Mỹ cho thấy chiến lược quen thuộc của ông Trump: gây sức ép đồng thời lên tất cả các bên.

Theo vị quan chức, các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với doanh nghiệp dầu mỏ Nga sắp có hiệu lực và Nhà Trắng cũng ủng hộ một dự luật tại Thượng viện nhằm mở đường cho các biện pháp trừng phạt mới nhằm vào Moscow.

“Chúng tôi cũng chứng kiến Mỹ tăng cường tư vấn quân sự cho Ukraine trong những ngày gần đây. Đây là chiến lược hai hướng quen thuộc của Mỹ: gây sức ép lên tất cả các phía. Châu Âu giờ cần phát huy tiếng nói của mình thông qua sự phối hợp chặt chẽ”, quan chức Đức cho hay.

Hoàng Phạm