Thực hư vụ tấn công của Mỹ 'xóa sổ' chương trình hạt nhân của Iran

Tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định ngay sau vụ không kích rằng họ đã 'xóa sổ' hoàn toàn chương trình của Iran và thông điệp này được Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth lặp lại.

Tổng thống Mỹ Donald Trump khẳng định vụ ném bom các cơ sở làm giàu hạt nhân của Iran vừa qua của Mỹ là thành công không thể phủ nhận.

"Các địa điểm chúng tôi tấn công ở Iran đã bị phá hủy hoàn toàn và điều đó rất rõ ràng", ông Trump cho biết trong một bài đăng trên mạng xã hội ngày 23/6.

Máy bay ném bom B-2 Spirit tại Căn cứ Không quân Whiteman ở Missouri. Ảnh: Không quân Mỹ

Các cuộc không kích của Mỹ vào Iran có thể được coi là một chiến thắng về mặt chiến thuật, với cả ba mục tiêu đều bị tấn công và tất cả các máy bay đều quay về an toàn. Mặt khác, các quan chức quốc phòng và chuyên gia hạt nhân vẫn đang cố gắng xác định liệu các cuộc không kích có đạt được mục tiêu chiến lược là xóa bỏ chương trình hạt nhân của Iran hay không, ngay cả khi ông Trump tuyên bố rằng Iran và Israel đã nhất trí ngừng bắn.

"Thiệt hại cuối cùng của cuộc tấn công cần thời gian để kiểm nghiệm, nhưng các đánh giá thiệt hại ban đầu cho thấy cả ba địa điểm đều chịu thiệt hại và sự phá hủy cực kỳ nghiêm trọng", Tướng Dan Caine, chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, cho biết trong cuộc họp báo tại Lầu Năm Góc vào sáng 22/6.

Theo Bộ Quốc phòng Mỹ, quân đội nước này có thể mất nhiều tuần để hoàn thành đánh giá thiệt hại chính thức từ sự kiện, chủ yếu thông qua việc sử dụng giám sát trên không để thu thập thông tin từ các địa điểm xảy ra vụ nổ.

Hàng nghìn máy ly tâm làm giàu uranium tinh vi tại cơ sở Fordow ngầm có thể đã bị hư hỏng đáng kể, ngay cả khi không bị tấn công trực tiếp, do sử dụng bom xuyên sâu và "bản chất cực kỳ nhạy cảm với rung động của máy ly tâm", Rafael Grossi, lãnh đạo Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), khẳng định tại cuộc họp khẩn Vienna ngày 23/6.

"Tuy nhiên "vào thời điểm này, không ai - kể cả IAEA - có thể đánh giá đầy đủ thiệt hại dưới lòng đất" tại Fordow," ông Grossi cho biết.

Dù Israel và Mỹ đã tấn công mạnh vào các cơ sở này, dường như không có bất kỳ nỗ lực nào nhằm phá hủy các đường hầm hoặc vật liệu trong đó.

Các báo cáo trước đó của IAEA chỉ ra rằng một số vật liệu làm giàu có thể đã được chuyển đến các địa điểm khác không được công bố. Iran cũng được cho là có thêm thiết bị, bên ngoài địa điểm chuyển đổi Isfahan bị đánh bom.

Iran có hàng chục địa điểm liên quan đến chương trình hạt nhân, mà họ khẳng định chỉ dành cho các hoạt động hòa bình và dân sự như sản xuất điện và nghiên cứu. Một ngày trước khi Israel bắt đầu các cuộc tấn công trong tháng này, chính phủ Tehran cho biết họ đã xây dựng một cơ sở mới bên ngoài Natanz có thể được sử dụng để chế tạo các máy ly tâm mới. Địa điểm đó thậm chí còn sâu hơn dưới lòng đất so với cơ sở làm giàu tại Fordow, được xây dựng sâu vài trăm mét trong một ngọn núi và được cho là giới hạn mà bom "phá boongke" của Mỹ có thể chạm tới.

Các chuyên gia cũng nhìn nhận những hạn chế của cuộc tấn công quân sự vào chương trình hạt nhân vừa qua của Iran.

“Đây là một mất mát đối với Iran,” chuyên gia Lewis nhận định về sự kiện tại Fordow, Isfahan và Natanz, “tuy nhiên không mang tác động đáng kể nếu mục tiêu thực sự là xóa bỏ chương trình [hạt nhân]”.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu hồi cuối tuần trước cho biết, chương trình hạt nhân của Iran, được cho là phải mất vài tháng hoặc một năm để sản xuất vũ khí hạt nhân, hiện đã bị đẩy lùi lại tới 2-3 năm.

Về phía lãnh đạo Nhà Trắng, ông Trump khẳng định ngay sau vụ không kích rằng họ đã "xóa sổ" hoàn toàn chương trình của Iran. Từ này cũng được Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth nhắc tới. Trong khi đó, Phó Tổng thống Mỹ JD Vance trao đổi với NBC rằng "chúng tôi đã phá hủy chương trình hạt nhân của Iran".

Sau đó trong cùng một cuộc phỏng vấn, ông Vance đã tiết chế đánh giá, khi khẳng định "sẽ không tiết lộ thông tin tình báo nhạy cảm về những gì chúng ta đã thấy trên thực địa ở Iran. Nhưng tôi rất tự tin rằng chúng ta đã trì hoãn đáng kể quá trình phát triển vũ khí hạt nhân của họ".

Phát biểu với Fox News vào tối 23/6 sau thông báo ngừng bắn của ông Trump, Phó Tổng thống Vance nhắc lại rằng chương trình hạt nhân của Iran đã bị phá hủy hoàn toàn và không còn khả năng sản xuất vũ khí hạt nhân nữa.

Một quan chức cấp cao của Israel cho biết chính phủ nước này kỳ vọng sự tham gia của Mỹ sẽ góp phần thúc đẩy Tehran tiến tới đàm phán một thỏa thuận phi hạt nhân hóa toàn diện.

Cẩm Anh