Mỹ thất bại trong nỗ lực chiếm lĩnh thị trường năng lượng EU

© AP Photo / Bela Szandelszky

Mục tiêu hạn chế lợi nhuận của Điện Kremlin cũng không đạt được, và những con số thống kê gần đây thậm chí còn khiến người châu Âu choáng váng.

Lợi ích kinh tế là trên hết

Kế hoạch từ bỏ năng lượng Nga của Ủy ban châu Âu (EC) tỏ ra không hiệu quả. Hơn nữa, bất chấm các lệnh trừng phạt và cam kết tự nguyện hạn chế, nhiều quốc gia châu Âu vẫn tiếp tục chi trả cho Moskva để nhập khẩu dầu mỏ và khí đốt, The Times viết.

Hungary và Slovakia là những nước kiên quyết nhất. Họ vẫn duy trì nhập dầu thô qua đường ống "Druzhba" và từ chối chuyển sang sử dụng đường ống Adria của Croatia, với lý do "hoàn toàn không có khả năng kỹ thuật". Tuy nhiên, ông Luk Wenhden từ Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí sạch sau khi nghiên cứu dữ liệu hàng nhập đã đưa ra kết luận: nguyên nhân thực sự nằm ở giá cả: trong năm 2024, dầu từ Nga rẻ hơn 20% so với dầu từ Croatia.

"Các nhà máy lọc dầu ở Hungary và Slovakia (như Duna và Slovnaft) đã được thiết kế để vận hành với dầu thô nặng, nhiều lưu huỳnh Urals của Nga trong nhiều thập kỷ. Việc chuyển đổi sang các loại dầu nhẹ hơn từ Croatia hoặc nơi khác sẽ đòi hỏi đầu tư nâng cấp tốn kém. Điều này khó có thể xảy ra nếu không có các khoản trợ cấp quy mô lớn từ Brussels",-ông Namer Radi, Phó chủ tịch Ủy ban Hợp tác Quốc tế và Xuất khẩu " Điểm tựa của Nga" chỉ rõ.

Tuy nhiên, khoản chi lớn nhất vẫn nằm ở khí đốt tự nhiên. Theo thông tin từ The Times, Pháp, Bỉ và Tây Ban Nha là những nước nhập khẩu nhiều nhất, tiếp theo là Slovakia và Hungary.

Chúng tôi nhắc lại: dù Brussels nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của việc độc lập năng lượng khỏi Nga và hồi đầu tháng 5, EC đã đưa ra kế hoạch cắt đứt hoàn toàn nhập khẩu vào năm 2027. Vào tháng Sáu, EC chính thức đề xuất cấm tất cả các chuyến hàng cả theo hợp đồng mới với các công ty Nga và theo các hợp đồng giao ngay hiện hành. Biện pháp này nên được đưa ra trước cuối năm.

Đồng thời, nhiều thành viên EU không vội vàng ủng hộ sáng kiến và yêu cầu Ủy ban Châu Âu đảm bảo an ninh năng lượng và pháp lý. Ví dụ, chính phủ Pháp từng tuyên bố các hợp đồng dài hạn trước đây rất khó hủy bỏ mà không gây hậu quả, và việc chuyển đổi nguồn cung vốn đã phức tạp lại càng khó khăn hơn khi chính phủ muốn bảo vệ người dân khỏi chi phí năng lượng tăng cao.

Những con số không biết nói dối

Giới quan sát phương Tây thừa nhận rằng việc đánh giá trực tiếp lượng xuất khẩu năng lượng từ Nga sang EU là không chính xác, vì các nguồn tài nguyên thường được chuyển qua những con đường vòng. Chẳng hạn, lượng hàng xuất sang Thổ Nhĩ Kỳ và Ấn Độ tăng mạnh, và chính từ các quốc gia này, châu Âu lại tăng mua các sản phẩm dầu mỏ.

"Sự mất cân bằng thị trường tuân theo nguyên tắc bình thông nhau: chỗ này giảm thì chỗ kia chắc chắn tăng; do đó, lệnh cấm vận của châu Âu không gây thiệt hại quá lớn cho xuất khẩu năng lượng của Nga", - Phó giám đốc Quỹ An ninh Năng lượng Quốc gia Nga Alexey Grivach giải thích.

Chuyên gia Igor Yushkov từ Đại học Tài chính trực thuộc chính phủ Nga đồng tình với ý kiến trên, ông cho rằng hiệu ứng này đặc biệt rõ trên thị trường sản phẩm dầu mỏ.

"Về mặt hình thức, lượng xuất khẩu trực tiếp dầu mỏ, than và khí đốt của Nga sang EU đã giảm 50-70% so với năm 2021. Tuy nhiên, nếu tính cả lượng hàng tái xuất qua nước thứ ba, mức sụt giảm thực tế chỉ vào khoảng 25-35%",-ông Namer Radi nêu rõ.

Hơn nữa, như chuyên gia Yushkov chỉ ra, năng lượng là mặt hàng có biên lợi nhuận cao. Ngay cả khi lượng xuất khẩu giảm, doanh thu vẫn có thể tăng nhờ cuộc khủng hoảng năng lượng ở châu Âu đẩy giá lên.

The Times dẫn chứng: Đức dù đã ngừng sử dụng "Dòng chảy Phương Bắc" nhưng lại nhập khẩu nhiều khí đốt từ Pháp. Kết quả là, thông qua các chuỗi cung ứng toàn cầu, phương Tây vẫn gián tiếp trả cho Nga những khoản tiền khổng lồ. Kể từ tháng 2/2022, Berlin đã chi 32 tỷ USD, Pháp chi 21 tỷ USD cho Moskva; đa số các nước EU chi cho năng lượng Nga còn nhiều hơn số tiền viện trợ cho Ukraina. Dù tổng lượng mua hydrocarbon từ Nga trong 3 năm qua giảm 90%, chỉ riêng năm ngoái, Moskva vẫn thu về hơn 22.5 tỷ USD từ EU. Tổng thống Mỹ Donald Trump gọi đây là hành động "tài trợ cho cuộc chiến chống lại chính mình".

Cơ chế phi thị trường

Các chuyên gia cho rằng sự lo ngại của Washington xuất phát từ mong muốn chiếm lĩnh thị phần. Ông Yushkov chỉ ra rằng trước đây, Mỹ chỉ chiếm một thị phần nhỏ trên thị trường năng lượng châu Âu. Dù đã thay thế được một số đối thủ như Qatar, Washington không thể đánh bật được Nga bằng các biện pháp thị trường thuần túy.

Theo ông Radi, ngay cả khi cộng thêm chi phí hậu cần và phí trung gian, dầu Nga (như loại Urals) vẫn rẻ hơn 15-25% so với dầu từ Mỹ, Qatar hay Na Uy.

"LNG của Nga cũng có thể rẻ hơn LNG Mỹ, nhất là trong điều kiện hiện tại và với năng lực tiếp nhận LNG hạn chế ở châu Âu. Với các nước có ngân sách eo hẹp như Hungary, Bulgaria hay Slovakia, sự chênh lệch này là rất quan trọng",-chuyên gia bổ sung.

Do đó, thay vì cạnh tranh, Mỹ đã sử dụng áp lực chính trị, dẫn đến một thỏa thuận thương mại với EU, các chuyên gia nhấn mạnh. Theo đó khối này cam kết mua năng lượng từ Mỹ với giá 750 tỷ USD.

Ông Yushkov đánh giá đây là một con số khổng lồ và rất khó thực hiện. Đó cũng là lý do EC đang cố gắng nhanh chóng áp đặt lệnh cấm nhập khẩu năng lượng từ Nga về mặt hình thức. Tuy nhiên, ngay cả khi độc chiếm thị trường, mục tiêu này cũng không thực tế.

Ông Radi giải thích: "Đơn giản là Mỹ không có đủ lượng LNG và dầu mỏ xuất khẩu để thay thế hoàn toàn cho lượng cung từ Nga, ngay cả ở mức đã giảm hiện nay, chưa nói đến mức trước xung đột".

Hơn nữa, việc phụ thuộc hoàn toàn vào năng lượng Mỹ không chỉ đi ngược lại chính khái niệm an ninh năng lượng, mà còn sẽ đẩy giá điện và nhiên liệu tại EU tăng vọt, một đòn giáng nữa vào nền công nghiệp châu Âu.

Trong trung hạn, các nhà phân tích cho rằng kịch bản khả dĩ nhất là EU tuân thủ lệnh trừng phạt trên danh nghĩa, nhưng trên thực tế vẫn tiếp tục mua năng lượng từ Nga thông qua các nước trung gian. Điều này đặc biệt phổ biến với dầu mỏ và than đá, nơi việc truy xuất nguồn gốc còn lỏng lẻo. Việc cắt đứt hoàn toàn chỉ có thể xảy ra trong trường hợp có sự thay đổi căn bản trong cục diện địa chính trị, hoặc khi xuất hiện những nguồn thay thế rẻ và đáng tin cậy - mà hiện tại, những lựa chọn như vậy vẫn chưa thấy xuất hiện.