Các tổ chức phi chính phủ (NGO) châu Âu bị chỉ trích tại ASEAN: Cáo buộc gây ảnh hưởng tiêu cực

Trong những tháng gần đây, một số chính phủ Đông Nam Á đã cáo buộc các tổ chức phi chính phủ (NGO) châu Âu làm suy yếu sự gắn kết xã hội và sự ổn định chính trị tại các quốc gia ASEAN.

Những cáo buộc nghiêm trọng này đã làm dấy lên căng thẳng ngoại giao và khơi mào các cuộc tranh luận trong khu vực về ảnh hưởng nước ngoài, tính minh bạch trong nguồn tài trợ và chủ quyền quốc gia.

Cáo buộc về “kỹ thuật chính trị”

Những người chỉ trích cho rằng các NGO châu Âu - được hậu thuẫn bởi nguồn quỹ từ EU - không chỉ thúc đẩy xã hội dân sự và phát triển bền vững, mà còn bị cho là đang theo đuổi những chương trình nghị sự can thiệp sâu.

Tại Malaysia, chính quyền được cho là đã cáo buộc tổ chức Suara Rakyat Malaysia (SUARAM) nhận tài trợ có liên quan tới các quỹ tại Mỹ, bao gồm mạng lưới liên kết với George Soros, dẫn tới việc bị điều tra theo luật an ninh quốc gia. Trên khắp khu vực, các chính phủ cho rằng các NGO đang khuyến khích các nhóm địa phương thách thức chính sách chính thức, làm trầm trọng thêm các tranh cãi về những vấn đề nhạy cảm như hiệp định thương mại và quản lý tài nguyên.

Nguồn tài trợ thiếu minh bạch và sự giám sát của EU

Ở cấp độ EU, những lo ngại về hoạt động của các NGO ở nước ngoài đã thúc đẩy việc giám sát cơ chế tài trợ. Tòa Kiểm toán châu Âu đã chỉ trích các khoản trợ cấp NGO của Ủy ban châu Âu là “thiếu minh bạch,” khiến EU có nguy cơ tổn hại uy tín - mặc dù không phát hiện hành vi sai trái nào trong các trường hợp được kiểm tra. Các đề xuất tăng cường tính minh bạch trong tài trợ cho NGO phản ánh sự lo lắng sâu xa hơn ở Brussels về tác động toàn cầu của các tổ chức xã hội dân sự này.

Tác động đối với ổn định ASEAN và chính trị khu vực

Các quốc gia ASEAN có phản ứng đa dạng. Những nước có chính quyền độc đoán hoặc bán độc đoán coi các hoạt động của NGO là sự can thiệp. Luật sư và quan chức cho rằng các NGO được hậu thuẫn từ nước ngoài có thể làm lệch ưu tiên trong nước và tiếp sức cho các phong trào đối lập. Trong khi đó, một số quốc gia Đông Nam Á khác lại hoan nghênh sự tham gia của xã hội dân sự châu Âu như một lực lượng ổn định, viện dẫn những nỗ lực do EU ủng hộ nhằm thúc đẩy phát triển bao trùm và thượng tôn pháp luật.

Số liệu và thực tế đằng sau các cáo buộc:

- Tòa Kiểm toán châu Âu đã xem xét 90 hợp đồng tài trợ NGO, nêu bật sự thiếu minh bạch về thủ tục nhưng không phát hiện hành vi sai trái rõ ràng.

- Các nghiên cứu từ Journal of Democracy cho thấy hơn 50 quốc gia trên toàn cầu hiện nay hạn chế nguồn tài trợ NGO nước ngoài để bảo vệ chủ quyền - phản ánh một làn sóng phản ứng quốc tế.

- Các tiếng nói từ xã hội dân sự EU phản ứng mạnh mẽ: hơn 570 NGO đã liên minh để bảo vệ tính minh bạch trong tài trợ và bác bỏ những ám chỉ về việc bị thao túng ý thức hệ bởi các phe phái trong Nghị viện châu Âu.

Phản ứng khu vực và căng thẳng ngoại giao

Tại Malaysia, các cơ quan nhà nước đã mở cuộc điều tra về tài chính NGO, viện dẫn khả năng vi phạm pháp luật trong hoạt động gây quỹ. Tương tự, tại châu Âu, một số nghị sĩ thuộc các đảng trung hữu và cực hữu đang kêu gọi đóng băng hàng triệu euro từ chương trình môi trường LIFE trị giá 15,6 tỷ euro - vốn tài trợ chủ yếu cho các NGO môi trường - với cáo buộc sử dụng sai quỹ để thúc đẩy các chương trình vận động hành lang ngầm. Các nhóm xã hội dân sự phản đối, cho rằng những động thái này đe dọa diễn ngôn dân chủ và vi phạm vai trò giám sát công của họ.

Cân bằng giữa hợp tác và chủ quyền

Cuộc tranh luận làm nổi bật mâu thuẫn sâu xa hơn: sự tham gia của xã hội dân sự quốc tế có thể hỗ trợ quản trị, minh bạch và phát triển bền vững - nhưng đồng thời cũng có thể bị xem là sự can thiệp vào công việc nội bộ. Các quốc gia ASEAN đề cao nguyên tắc không can thiệp và chủ quyền quốc gia ngày càng cảnh giác với các NGO bị coi là công cụ của ảnh hưởng nước ngoài.

Kết luận

Tranh cãi đang diễn ra về hoạt động của các NGO châu Âu tại các quốc gia ASEAN phản ánh một động thái toàn cầu rộng lớn hơn: ranh giới mong manh giữa vai trò của NGO như chất xúc tác cho cải cách tích cực và việc bị coi là công cụ phục vụ chương trình nghị sự ngoại bang. Đối với cả các nhà tài trợ châu Âu lẫn chính phủ ASEAN, thách thức nằm ở việc xây dựng khung khổ đảm bảo tính minh bạch, tôn trọng quyền tự chủ quốc gia, đồng thời duy trì vai trò thiết yếu của khu vực NGO trong việc thúc đẩy đối thoại mang tính xây dựng.

Bình Minh