Biển Đông căng thẳng: Mỹ tăng hiện diện, Trung Quốc cảnh báo – nguy cơ va chạm quanh bãi cạn Scarborough

Các động thái quân sự mới của Mỹ tại Biển Đông đang khiến khu vực này nóng lên trở lại, trong bối cảnh quan hệ Washington – Bắc Kinh bước vào giai đoạn đối đầu chiến lược gay gắt nhất trong nhiều năm.

Mỹ tăng cường sức mạnh tiền phương

Trong những tháng gần đây, nhóm tác chiến tàu sân bay USS Nimitz (CVN-68) của Hải quân Hoa Kỳ được ghi nhận hoạt động tại Biển Đông — khu vực đang có nhiều tranh chấp chủ quyền chồng lấn. Ảnh vệ tinh thương mại và tuyên bố chính thức của Hạm đội 7 xác nhận Nimitz tiến hành các hoạt động bay và tuần tra như một phần của triển khai thường kỳ nhằm “bảo đảm an ninh hàng hải và củng cố khả năng phối hợp với các đối tác khu vực”.

Song song với đó, Mỹ và Philippines tăng mạnh tuần tra và diễn tập chung ở Biển Tây Philippines, trong đó có bay tuần hỗn hợp giữa máy bay chiến lược Mỹ và tiêm kích Philippines. Washington khẳng định đây là hành động “bảo vệ tự do hàng hải”, trong khi Bắc Kinh cáo buộc Mỹ và Manila “khiêu khích và đe dọa ổn định khu vực.”

Việc Lầu Năm Góc thành lập “Lực lượng Đặc nhiệm – Philippines” cuối năm 2025 càng củng cố sự hiện diện quân sự thường trực của Mỹ tại tuyến biển chiến lược này.

Scarborough – điểm chạm nhạy cảm của khu vực

Bãi cạn Scarborough (Bajo de Masinloc / Hoàng Nham đảo) – nằm sâu trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines theo lập luận của Manila – là một trong những điểm nóng dễ bùng phát nhất ở Biển Đông. Trung Quốc duy trì tàu hải cảnh và dân quân biển quanh khu vực, coi đây là phần “không thể tách rời” của lãnh thổ.

Trong năm 2025, liên tiếp xảy ra các vụ va chạm và đối đầu: Trung Quốc tuyên bố “xua đuổi” khu trục hạm Mỹ USS Higgins khi tàu này đi gần bãi cạn; Philippines phản đối mạnh mẽ việc hải cảnh Trung Quốc phun vòi rồng, ngăn ngư dân; còn Washington khẳng định các hoạt động của mình phù hợp luật pháp quốc tế.

Các nhà quan sát cảnh báo: chỉ một sai sót kỹ thuật, tín hiệu vô tuyến hiểu nhầm hay cơ động táo bạo của tàu chiến cũng đủ châm ngòi một khủng hoảng ngoại giao nghiêm trọng.

Cạnh tranh chiến lược Mỹ – Trung: răn đe hay leo thang?

Washington cho rằng việc triển khai nhóm tác chiến tàu sân bay và hợp tác chặt hơn với đồng minh là biện pháp răn đe, nhằm ngăn hành vi cưỡng ép và bảo vệ trật tự hàng hải dựa trên luật lệ. Ngược lại, Bắc Kinh coi đó là chiến lược kiềm chế, làm gia tăng nguy cơ đối đầu quân sự.

Các chuyên gia nhận định, hiện chưa có bằng chứng cho thấy tàu sân bay Nimitz đi vào vùng nước nông của bãi cạn Scarborough, nhưng việc Mỹ duy trì nhóm tàu sân bay trong khu vực tranh chấp đã đủ để gửi đi tín hiệu chiến lược mạnh mẽ.

Sự hiện diện của hai hải quân lớn cùng lực lượng Philippines trong vùng biển chật hẹp làm tăng xác suất va chạm và tính toán sai — đặc biệt khi cả Mỹ lẫn Trung Quốc đều đặt ra “lằn ranh đỏ” công khai về chủ quyền và hoạt động quân sự.

Nguy cơ và lựa chọn cho khu vực

Với Philippines, sự hiện diện của Mỹ là lá chắn an ninh nhưng cũng là con dao hai lưỡi — có thể khiến Manila bị cuốn vào cuộc cạnh tranh giữa hai cường quốc. Các quốc gia Đông Nam Á khác cố gắng duy trì ngoại giao giảm căng thẳng và hợp tác đa phương, song lựa chọn nào cũng tiềm ẩn rủi ro: thắt chặt với Mỹ dễ khiến Trung Quốc phản ứng mạnh, còn dựa vào pháp lý quốc tế lại không đủ răn đe thực tế.

Việc Mỹ triển khai nhóm tàu sân bay Nimitz và tăng cường hoạt động chung với Philippines cho thấy Washington đang chủ động đẩy cao hiện diện chiến lược ở Biển Đông, trong khi Trung Quốc đáp trả bằng cảnh báo cứng rắn và tuần tra dày đặc hơn.

Tình thế hiện nay phản ánh một cân bằng mong manh: sự hiện diện quân sự tiền phương có thể ngăn ngừa cưỡng ép, nhưng cũng làm tăng nguy cơ va chạm trong vùng biển nhạy cảm nhất châu Á.

Nếu các kênh liên lạc và quản lý khủng hoảng không được duy trì hiệu quả, Biển Đông có thể trở thành phép thử mới cho ổn định Mỹ – Trung trong thập kỷ tới.

Bình Minh