Yêu cầu đặc biệt của Mỹ với Ukraine về đất hiếm

Chính quyền Mỹ được cho là đã yêu cầu Ukraine cam kết không để Trung Quốc tham gia thị trường đất hiếm và tái thiết sau xung đột, nhằm ngăn ảnh hưởng chiến lược của Bắc Kinh.

Ông Trump gặp ông Zelensky tại Tháp Trump ở New York, ngày 27/9/2024. Ảnh: Reuters.

Theo các nguồn tin, lần đầu tiên đội ngũ của ông Trump nêu vấn đề này là trong các cuộc làm việc với giới chức Ukraine vài tháng trước, khi hai bên đang xây dựng thỏa thuận khoáng sản và lại một lần nữa nhắc đến nội dung này trong tuần qua.

Ngày 4/6, trong cuộc gặp với Bộ trưởng Kinh tế thứ nhất Ukraine Yulia Svyrydenko, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đã khẳng định cam kết của Mỹ trong việc “đảm bảo rằng bất kỳ cá nhân hay quốc gia nào từng tài trợ hoặc cung cấp cho các hoạt động quân sự của Nga sẽ không được hưởng lợi từ quá trình tái thiết Ukraine, kể cả thông qua các dự án sử dụng nguồn vốn từ Quỹ Đầu tư Tái thiết Ukraine”, theo thông cáo của Bộ Tài chính Mỹ, dù không nêu đích danh Trung Quốc.

Trao đổi với Kyiv Post ngày 9/6, một quan chức cấp cao trong chính quyền Tổng thống Trump cho biết Trung Quốc đang cố gắng thể hiện lập trường “trung lập” trong cuộc xung đột tại Ukraine, nhưng thực chất vẫn âm thầm ủng hộ Nga. Tuy nhiên, từ đầu năm nay, Bắc Kinh đã khởi động một chiến dịch ngoại giao nhằm cải thiện quan hệ với Kiev, quan chức này cho biết.

“Chúng tôi chỉ muốn nói rằng Trung Quốc không thể đứng 2 chân trên 2 con thuyền cùng lúc”, vị quan chức nhấn mạnh.

Hồi tháng 3 năm nay, Trung Quốc chính thức tuyên bố ý định tham gia vào công cuộc tái thiết Ukraine sau xung đột. Động thái này diễn ra chỉ vài tuần sau khi Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị gặp người đồng cấp Ukraine Andriy Sybiha bên lề Hội nghị An ninh Munich.

Đầu năm nay, hai nước đã ký kết một số thỏa thuận nhằm mở rộng thương mại nông sản và hợp tác song phương.

Trung Quốc và Ukraine thiết lập quan hệ đối tác chiến lược từ năm 2011, với kim ngạch thương mại song phương đạt 8 tỷ USD, tăng trưởng trung bình 17% mỗi năm. Ukraine cũng tham gia Sáng kiến Vành đai và Con đường vào năm 2017 và duy trì đà tăng trưởng thương mại. Tuy nhiên, xung đột bùng phát đã làm gián đoạn đáng kể ảnh hưởng của Trung Quốc tại Ukraine.

Trong bối cảnh các cuộc thảo luận về tương lai hậu xung đột tại Ukraine ngày càng gia tăng, cũng với việc ông Trump đang thúc đẩy chấm dứt chiến sự, Bắc Kinh cũng âm thầm đề xuất khả năng đóng góp kinh nghiệm xây dựng hạ tầng quy mô lớn để hỗ trợ công cuộc tái thiết, với điều kiện đạt được một lệnh ngừng bắn ổn định.

Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Washington, sự hỗ trợ của Trung Quốc dành cho Nga trong cuộc xung đột hiện nay đang mang lại cho Bắc Kinh ảnh hưởng đáng kể đối với cục diện tại Ukraine.

“Trung Quốc và Nga là những đối tác thân cận, có tham vọng địa chính trị tương đồng, đặc biệt trong việc phản đối trật tự toàn cầu do Mỹ dẫn đầu”, ISW nhận định trong báo cáo mới công bố ngày 10/6.

Giới chức Mỹ cho rằng Trung Quốc đang âm thầm vận động để can dự vào Ukraine theo 2 hướng: một là thông qua lực lượng gìn giữ hòa bình được Nga chấp thuận; hai là trực tiếp góp phần vào tái thiết Ukraine hậu xung đột.

Theo Tiến sĩ Michael Cecire, chuyên gia quốc phòng và an ninh tại tổ chức nghiên cứu RAND, việc Washington không muốn một đối thủ địa chính trị tham gia sâu vào công cuộc tái thiết Ukraine là hoàn toàn dễ hiểu, nhất là khi xét đến vai trò chiến lược của đất hiếm và vị trí địa chính trị của Ukraine.

“Với việc Trung Quốc ngày càng quan tâm và gia tăng đầu tư vào các dự án chiến lược ở khu vực Biển Đen, và với vị thế gần như độc quyền toàn cầu của họ về đất hiếm và các vật liệu quan trọng khác, rõ ràng chính quyền Mỹ đang ám chỉ Bắc Kinh”, ông Cecire nói.

Ông nhận định Trung Quốc có thể đưa ra những điều kiện đầu tư “hào phóng một cách phi thực tế” nhằm gia tăng ảnh hưởng tại Ukraine và khu vực.

“Ngay cả khi Mỹ và Ukraine chưa ký kết thỏa thuận khoáng sản cách đây vài tuần, việc Washington tìm kiếm những cam kết như vậy vẫn là hợp lý. Điều này càng trở nên quan trọng trong bối cảnh thỏa thuận đó đã được ký và Ukraine là nhà cung cấp vật liệu chiến lược chủ chốt”, ông Cecire bình luận.

Hoàng Phạm (biên dịch) Theo Kyiv Post