Tuyên bố bắn hạ 3 tiêm kích F-35, lá chắn Bavar 373 Iran đáng sợ đến đâu?

Nếu đúng Iran đã hạ được F-35, đây sẽ là cú sốc toàn cầu đầu tiên với tiêm kích tàng hình thế hệ 5 và thủ phạm là lá chắn Bavar 373.

Bavar 373 - lưới lửa tàng hình của Iran?

Ngày 15/7 vừa qua, truyền thông Iran gây chấn động khi tuyên bố hệ thống phòng không Bavar 373 của họ đã bắn rơi tới ba chiếc tiêm kích tàng hình F-35 của Israel trong một loạt vụ xâm nhập không phận. Không những vậy, phía Tehran còn khẳng định đã bắt sống được hai phi công Israel, một động thái chưa từng có tiền lệ kể từ khi chiến đấu cơ thế hệ 5 bước vào thực chiến.

Nếu được kiểm chứng, đây sẽ là trận đánh đầu tiên trong lịch sử mà một hệ thống phòng không hạ gục tiêm kích tàng hình thế hệ 5, mở ra những dấu hỏi lớn về khả năng sống sót thực sự của F-35 trước các hệ thống đối kháng hiện đại do các quốc gia như Iran phát triển độc lập.

 

Hệ thống Bavar 373 (bên trái) và máy bay chiến đấu F-35. Ảnh Military Watch.

Bavar 373 dù chưa có nhiều lần "ra trận", từ lâu đã được Iran tuyên bố là "sát thủ diệt F-35", với năng lực được tuyên bố là sánh ngang thậm chí vượt qua cả S-400 - hệ thống phòng không hiện đại nhất của Nga hiện nay. Bavar 373 hiện đóng vai trò xương sống trong mạng lưới phòng không nhiều tầng nhiều lớp của Iran, phối hợp cùng các radar tầm xa Rezonans-NE và các tổ hợp tên lửa khác như S-200 để hình thành một lá chắn kiên cố.

Từ bị “bỏ rơi” tới tham vọng sánh ngang S-400

Bavar 373 được bắt đầu phát triển từ đầu những năm 2010, sau khi Moskva hủy bỏ hợp đồng cung cấp S-300PMU-1 cho Tehran do áp lực từ phương Tây. Biến thể đầu tiên của hệ thống này được công bố năm 2016, với tầm bắn công bố là 200 km. Tuy nhiên, giới quan sát khi đó vẫn nghi ngờ khả năng tác chiến thực tế của nó, nhất là khi Iran sau đó vẫn tiếp tục mua S-300PMU-2 từ Nga - phiên bản có tuổi đời từ cuối thập niên 1990.

Nhiều nguồn tin tình báo cho rằng công nghệ tên lửa của Triều Tiên và các hỗ trợ kỹ thuật từ Nga trong khuôn khổ hợp đồng S-300 đã đóng vai trò quan trọng trong quá trình hoàn thiện Bavar 373. Kết quả của sự phối hợp này là biến thể nâng cấp ra mắt vào năm 2021, với năng lực mà phía Iran tuyên bố là "ngang hoặc vượt S-400".

Hệ thống mới sử dụng tổ hợp radar đa băng tần, có thể cùng lúc phát hiện tới 300 mục tiêu và theo dõi 60 mục tiêu. Dù chưa có số liệu độc lập xác nhận, việc Iran không tiếp tục mua thêm các hệ thống hiện đại hơn từ Moskva sau năm 2016 cho thấy Tehran hoàn toàn tin tưởng vào năng lực của tổ hợp "cây nhà lá vườn" này.

Dù vậy, điểm yếu của Iran là không có hệ thống radar tương đương Rezonans-NE - loại radar cực kỳ lợi hại chuyên săn máy bay tàng hình ở tầm xa mà Nga đang sở hữu. Điều đó đặt ra nghi vấn rằng liệu Bavar 373 thực sự có thể phát hiện và bắn hạ F-35 một cách độc lập, hay phải nhờ tới sự hỗ trợ của các cảm biến ngoài biên.

 

Hệ thống tên lửa đất đối không Bavar 373 của Iran. (Ảnh: Army Recognition).

Sayyad 4B: "Cánh tay thép" giúp Bavar 373 vươn xa

Tháng 4/2024, Iran tiếp tục nâng cấp Bavar 373 với việc tích hợp loại tên lửa nhiên liệu rắn Sayyad 4B. Đây là động thái chiến lược giúp hệ thống này vươn tới tầm bắn 300 km, sánh ngang hoặc thậm chí nhỉnh hơn các biến thể S-400 đời đầu.

Dù không công bố chính thức, nhưng giới chuyên gia nhận định phiên bản 2024 này cũng được tích hợp một hệ thống radar mới mạnh hơn so với radar cũ có tầm phát hiện lên tới 260 km.

Ngoài ra, cũng không loại trừ khả năng Sayyad 4B được thiết kế để nhận dữ liệu chỉ thị mục tiêu từ các hệ thống cảm biến ngoài tuyến, tăng cường hiệu quả đánh chặn ở cự ly cực đại.

Từng có đồn đoán vào tháng 10/2024 rằng chính Bavar 373 đã khai hỏa đánh chặn thành công tên lửa Israel từ cự ly hơn 100 km, đây có thể là lần đầu hệ thống này được dùng thực chiến. Khi ghép nối với tuyên bố gần đây rằng ba chiếc F-35 đã bị hạ, người ta bắt đầu có cơ sở để tin rằng Iran đã vượt qua được ngưỡng công nghệ tưởng như chỉ có Nga, Trung Quốc hoặc Mỹ mới đạt được.

 

F-35i của Israel. Ảnh Defence Security Asia.

Mối đe dọa thực sự với F-35?

Dù Iran còn nhiều hạn chế về cơ sở công nghệ quốc phòng, nhưng thành công trong việc xây dựng mạng lưới phòng không hiệu quả trong điều kiện cấm vận kéo dài là điều không thể phủ nhận. Với thành tích đã có từ các hệ thống tầm thấp như Tor-M1 hay Raad trong các trận đánh bảo vệ nhà máy hạt nhân hay sân bay, Bavar 373 có thể là mảnh ghép cuối cùng giúp hoàn thiện "chiếc ô thép" của Iran.

Khả năng thực sự của hệ thống này trong việc đối phó với máy bay tàng hình như F-35 vẫn còn phải chờ kiểm chứng đầy đủ. Tuy nhiên, chỉ riêng tuyên bố mới đây của Tehran cũng đủ để khiến Tel Aviv và Washington phải tính lại chiến thuật, bởi nếu F-35 - biểu tượng sức mạnh không quân hiện đại cũng có thể bị hạ, thì bất kỳ sứ mệnh tấn công nào vào Iran trong tương lai đều có nguy cơ thất bại thảm hại.

Trong bối cảnh căng thẳng Trung Đông leo thang và kịch bản chiến tranh tổng lực luôn rình rập, Bavar 373 đang nổi lên như một biểu tượng phòng thủ kiểu mới – mạnh, rẻ và đáng gờm, có thể viết lại mọi giáo trình tác chiến trên không hiện đại.

Lê Hưng (Military Watch)