"Nội các bóng tối" của Tổng thống Nga Vladimir Putin

Để khắc phục khó khăn, Tổng thống Putin đã thành lập một hội đồng gồm các chuyên gia xây dựng, kỹ sư và quan chức chính phủ để đưa ra các giải pháp nhằm kết nối Crimea với đất liền Nga. Hội đồng này từng chắc tới 90% sẽ cho xây một con đường hầm dưới lòng biển nhưng sau đó lại quyết định xây cầu. Theo tính toán, cây cầu nối Nga với Crimea sẽ trở thành cây cầu dài nhất ở Nga với chiều dài lên tới 12 dặm (19,3 km) và chi phí xây dựng là hơn 3 tỷ USD. Sau khi hoàn thành, cây cầu này sẽ trở thành biểu tượng cho khả năng kiểm soát của Nga ở bán đảo Crimea cũng như thể hiện sức mạnh địa chính trị của Moscow sẵn sàng đối mặt với thách thức thay đổi trật tự hậu Chiến tranh Lạnh. 

Theo tạp chí New Yorker, xây dựng cầu nối bán đảo Crimea với Nga được xem là một dự án phức tạp đòi hỏi kỹ thuật cao. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là ai sẽ đảm nhận công trình này. Cuối cùng vào tháng 1/2015, chính phủ Nga thông báo Arkady Rotenberg, một ông trùm trong lĩnh vực đầu tư xây dựng, ngân hàng, giao thông vận tải, năng lượng, sẽ là người chỉ đạo dự án.

Quyết định "chọn mặt gửi vàng" của chính phủ Nga dường như không gây ngạc nhiên. Bởi ông Rotenberg, người sở hữu khối tài sản cá nhân hơn 2,5 tỷ USD, được biết tới là một trong những cá nhân thu được lợi nhuận nhiều nhất từ các hợp đồng ký kết với chính phủ như xây đường bộ, đường ống dẫn khí đốt và cơ sở hạ tầng.

Hồi năm 2016, tạp chí Forbes tại Nga đã vinh danh ông Rotenberg là "ông vua nghe lệnh chính phủ". Riêng trong năm 2015, ông Rotenberg đã thu được 9 tỷ USD trong các dự án ký kết với chính phủ Nga. Đây là số tiền mà chưa doanh nhân nào ở Nga kiếm được nhờ tham gia các dự án của chính phủ.

Điều đáng nói, ông Rotenberg được biết tới là một cộng sự và người bạn thân của Tổng thống Putin kể từ khi ông này tham gia lớp học judo với nhà lãnh đạo Nga khi mới hơn 20 tuổi vào năm 1963.

New Yorker cho rằng sự giàu có và thành công của ông Rotenberg được xem là ví dụ điển hình cho việc tái cấu trúc kinh tế và chính trị trong suốt 17 năm cầm quyền của ông Putin. Không ít nhân vật trong nội các Nga có mối quan hệ thân tình với Tổng thống Putin đã kiếm được một số tiền lớn từ chính phủ thông qua các dự án cũng như trở thành công cụ đắc lực giúp Tổng thống Putin củng cố vị trí lãnh đạo.  

Tuy nhiên, dự án xây cây cầu nối Crimea với Nga vô cùng khác biệt so với những công trình mà ông Rotenberg từng đảm nhận. Nói cách khác, ông Rotenberg không có hy vọng kiếm được chút bổng lộc nào từ dự án này.

"Đây là một dự án phi lợi nhuận. Song, cây cầu này cần phải được xây dựng trong khi mọi người không ai muốn đảm nhận. Do đó chỉ có lựa chọn duy nhất là trao cho ông Rotenberg", New Yorker dẫn lời một chuyên gia ngân hàng ở Moscow.

Kể từ khi công trình xây dựng chiếc cầu nối bán đảo Crimea với Nga được khởi công xây dựng vào năm ngoái, danh tiếng của ông Rotenberg càng được giới truyền thông quan tâm đặc biệt là những chuyến thăm của ông này tới nơi được mệnh danh là "dự án xây dựng thế kỷ".

Chia sẻ trong một chương trình truyền hình, ông Rotenberg từng nhấn mạnh: "Bên cạnh lợi nhuận tài chính, công trình xây cầu nối Crimea với Nga biểu trưng cho sự thành công và là dự án phục vụ các thế hệ tương lai".

Theo kế hoạch, chiếc xe đầu tiên được lăn bánh trên cây cầu này sẽ là vào cuối năm nay. Đây cũng là công trình thể hiện sự tận tâm của ông Rotenberg với chính phủ Nga nói chung và Tổng thống Putin nói riêng. 

Sinh năm 1951 tại Leningrad, ông Rotenberg đã có khoảng thời gian dài học chung lớp học judo với ông Putin. Tuy nhiên, thay vì trở thành một điệp viên của Cơ quan An ninh Liên Xô (KGB) như ông Putin, ông Rotenberg lại chọn con đường trở thành một huấn luyện viên judo. Sau đó, ông Rotenberg chuyển sang ngành kinh doanh song vẫn giữ mối quan hệ mật thiết với Tổng thống Putin. 

Thời kỳ huy hoàng nhất trong sự nghiệp kinh doanh của ông Rotenberg là vào năm 2008 khi tập đoàn dầu khí quốc gia Nga Gazprom bán lại cho ông này 5 nhà máy xây dựng và bảo dưỡng với giá 348 triệu USD. Tiếp đó, ông Rotenberg thành lập một công ty riêng mang tên Stroigazmontazh (S.G.M.). Ngay từ năm đầu thành lập, công ty này đã thu về lợi nhuận hơn 2 tỷ USD bất chấp việc giá dầu giảm mạnh.

Trước khi có dự án xây cầu nối bán đảo Crimea, không có một dự án nào mà ông Putin coi trọng bằng việc chuẩn bị cho Thế vận hội mùa đông ở thành phố Sochi vào năm 2014. Đây được xem là công trình đắt đỏ nhất trong lịch sử Nga với chi phí lên tới 51 tỷ USD. Một trong số những công ty do ông Rotenberg điều hành đã đảm nhận xây con đường cao tốc ở thành phố Sochi với giá gần 2 tỷ USD. Một công ty khác của ông này xây đường ống dẫn khí đốt dẫn tới Sochi với giá cao gần gấp 3 lần so với tiêu chuẩn của châu Âu. Nói tóm lại, các công ty của ông Rotenberg đã kiếm được những hợp đồng béo bở có giá lên tới 7 tỷ USD từ chính phủ Nga trong giai đoạn này. Con số này tương đương với toàn bộ chi phí cho Thế vận hội mùa đông ở Vancouver hồi năm 2010.

Theo nhà khoa học chính trị ở Moscow, ông Evgeny Minchenko, những nhân vật như ông Rotenberg đã tạo ra một "nội các bóng tối" trong chính phủ Nga. "Đây là những người trung thành và ủng hộ Tổng thống Putin tới cùng. Họ sẵn sàng đảm nhận các dự án được chính phủ giao phó mà không e ngại những tác động bên ngoài. Thậm chí, họ có thể triển khai các dự án mà điện Kremlin không muốn đầu tư hay quản lý trong các ngành như thể thao và truyền thông. 

Hồi tháng 3/2014, chính quyền của cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama đã quyết định đưa ra lệnh trừng phạt với các công ty và cá nhân bị cáo buộc liên quan tới kế hoạch sáp nhập bán đảo Crimea thuộc Ukraine vào Nga. Trong danh sách các cá nhân bị trừng phạt có anh em nhà Arkady và Boris Rotenberg. Theo Mỹ, việc áp đặt lệnh trừng phạt sẽ khiến cuộc sống của một số nhân vật giàu có và quyền lực ở Nga vốn có mối quan hệ mật thiết với Tổng thống Putin rơi vào cảnh khó khăn hơn, kiếm được ít bổng lộc hơn và từ đó nhà lãnh đạo Nga buộc phải giảm bớt những hành động quả quyết. 

Tuy nhiên, trái với hy vọng của chính quyền Tổng thống Obama, ông Rotenberg còn thân thiết với Tổng thống Putin hơn kể từ sau khi bị Mỹ áp đặt lệnh trừng phạt. "Tôi đặc biệt tôn trọng Tổng thống Putin và tôi coi ông ấy là một vị thánh của đất nước", ông Rotenberg từng chia sẻ trên Financial Times.