Những ẩn số trước Thượng đỉnh Nga-Mỹ tại Budapest

Cuộc điện đàm giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm thứ Năm, 16/10/2025 là một trong những cuộc điện đàm dài nhất kể từ đầu năm nay, kéo dài hơn 2 tiếng đồng hồ. Đây là cuộc điện đàm thứ tám giữa hai nhà lãnh đạo Nga và Mỹ trong năm 2025. Đặc biệt, nó đã trở thành một sự kiện quan trọng trong chính trị quốc tế và gây tiếng vang lớn trên truyền thông thế giới.

Mọi thứ đã được thảo luận và thỏa thuận từ lâu

"Tôi vừa kết thúc một cuộc điện đàm rất hiệu quả với Tổng thống Nga Vladimir Putin... Cuối cuộc điện đàm, chúng tôi đã nhất trí tổ chức một cuộc họp với các cố vấn cấp cao vào tuần tới. Các cuộc họp đầu tiên tại Hoa Kỳ sẽ do Ngoại trưởng Marco Rubio chủ trì, cùng với một số quan chức được chỉ định khác. Địa điểm sẽ được xác định sau. Sau đó, Tổng thống Putin và tôi sẽ gặp nhau tại địa điểm đã thỏa thuận - Budapest, Hungary - để cố gắng chấm dứt cuộc chiến "đáng xấu hổ" này giữa Nga và Ukraina”, - Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump phát biểu sau cuộc điện đàm với nhà lãnh đạo Nga hôm 16/10.

Theo lời Tổng thống Trump thì cuộc gặp của hai nhà lãnh đạo sẽ diễn ra trong vòng 2 tuần tới. Vì sao hai bên lại chọn Budapest? Phải chăng địa điểm này đã được thỏa thuận từ trước, từ Alaska?

Giữa lúc căng thẳng leo thang, giống hệt như trước Thượng đỉnh tại Alaska, chúng ta lại thấy một sự thay đổi đột ngột và thông báo về một cuộc họp thượng đỉnh thứ hai.

Xét theo lời của Tổng thống Hoa Kỳ thì đây là một "kế hoạch đã được chuẩn bị": "Sau đó, Tổng thống Putin và tôi sẽ gặp nhau tại địa điểm đã thỏa thuận - Budapest, Hungary", - ông Trump tuyên bố sau cuộc điện đàm với Tổng thống Nga.

“Có nghĩa là, không còn nghi ngờ gì nữa, mọi thứ đã được thảo luận từ lâu, và ngay cả địa điểm gặp mặt cũng đã được thống nhất từ trước. Và tất cả những căng thẳng leo thang mà chúng ta thấy trong thời gian gần đây có vẻ như là được Trump lên kế hoạch để “bạn bè” của ông ta trục lợi. Donald Trump trước hết là một nhà kinh doanh, “một con buôn”, nói nôm na kiểu Việt Nam ta”, - PGS-TS quan hệ quốc tế Hoàng Giang bình luận với Sputnik.

“Trong các cuộc đàm phán song phương giữa các cường quốc có lập trường còn cách xa nhau thì việc lựa chọn và thỏa thuận với nhau về địa điểm đàm phán là rất quan trọng không kém việc chuẩn bị các nội dung đàm phán. Đó là vì các bên lựa chọn địa điểm đàm phán đều có mục đích riêng về vị thế của quốc gia, về truyền thông, về vai trò, vị trí ngoại giao của nước sở tại với hai bên, về tính chất và nội dung đàm phán”, - Nhà nghiên cứu quan hệ quốc tế Nguyễn Hồng Long phát biểu với Sputnik.

Xuất phát từ những mục đích nói trên, việc lựa chọn Alaska làm địa điểm gặp gỡ đầu tiên giữa tổng thống Nga và tổng thống Mỹ lần đầu tiên trong nhiệm kỳ thứ hai của Donald Trump đã cho thấy rõ điều đó. Dù Alaska là lãnh thổ Mỹ nhưng lại là vùng hẻo lánh. Điều đó chứng tỏ cả hai bên đều không muốn cho giới truyền thông “nhòm qua lỗ khóa” vào phòng đàm phán của họ. Chính vì vậy mà thông tin về vòng đàm phán này rất hạn chế và mơ hồ, chủ yếu là các phỏng đoán trên cơ sở lập trường của các “nhà đài”. Hầu hết các nội dung thỏa thuận đều được cam kết bảo mật tay đôi. Nếu chỉ một bên tiết lộ các nội dung đó thì coi như cách cửa gặp nhau lần sau sẽ đóng lại vì sự mất lòng tin.

Phía Mỹ đồng ý chọn Budapest vì đây là quốc gia trong khối EU và là thành viên NATO. Đó là điều hiển nhiên. Nhưng đối với Nga, điều đó lại có một ý nghĩa khác.

Ngược lại với địa điểm Alaska, Budapest từ xa xưa cùng với Vienne là một trong hai cố đô của “Đế chế Áo-Hung”. Đầu thế kỷ XIX, triều đình Habsburg là đồng minh có điều kiện của đế chế Nga trong cuộc chiến tranh chống lại cuộc xâm lược của Napoléon Bonaparte. Trong nửa cuối thế kỷ XX, Hungary là một trong các đồng minh của phát xít Đức nhưng được Liên Xô giải phóng cuối năm 1944, đầu năm 1945. Chế độ XHCN ở Hungary đã tồn tại từ năm 1946 đến năm 1990. Hiện tại, Hungary là một trong số ít các quốc gia EU phản đối việc hỗ trợ cho hoạt động quân sự chống Nga của chính quyền Kiev do Zelensky cầm đầu.

“Với vị trí của Budapest gần như ở trung tâm Châu Ấu, các cuộc đàm phán ở Budapest giữa Nga và Mỹ sẽ thu hút nhiều sự quan tâm hơn của giới truyền thông toàn cầu. Và đương nhiên là Tổng thống Nga cùng với phái bộ của mình sẽ không bỏ lỡ cơ hội để tuyên truyền cho các mục tiêu cốt lõi của “Chiến dịch quân sự đặc biệt”, đồng thời vạch rõ bản chất của âm mưu kéo dài chiến tranh của phương Tây. Trong điều kiện bị Mỹ và phương Tây phong tỏa về truyền thông, đặc biệt là định hướng truyền thông sang phía Tây thì điều này rất quan trọng đối với Nga”, - Nhà phân tích quân sự và chính trị Nguyễn Minh Tâm bình luận với Sputnik.

Điểm mấu chốt số một trong cuộc đàm phán sắp tới tại Budapest

Địa điểm đã được chọn. Vậy chúng ta có thể kỳ vọng về một kết quả khả quan cho vấn đề Ukraina hay không?

“Đây là màn “đơn đao phó hội” thứ hai của Tổng thống Nga Vladimir Putin trong năm nay. Nó làm cho chúng ta nhớ đến những chuyến ngoại giao của Khổng Minh – Gia Cát Lượng, thừa tướng nước Thục trong thời kỳ Tam Quốc ở Trung Quốc cách nay gần 2.000 năm trước. Cũng như các cuộc hội đàm cấp cao khác trên thế giới trong thời kỳ hiện đại, một cuộc đàm phán song phương và đa phương đều được các trợ thủ của các lãnh đạo các bên chuẩn bị trước với nhiều kịch bản đàm phán”, - Nhà phân tích quân sự và chính trị Nguyễn Minh Tâm tiếp tục đưa ra bình luận, trả lời phỏng vấn cho Sputnik.

Ông Nguyễn Minh Tâm cũng lưu ý rằng, khác với thời Tam Quốc, Tổng thống Nga không đóng vai trò nhà thuyết khách. Ông cũng không cần mượn đến việc trình bày những “đồ chơi” mà nước Nga đang sở hữu cũng như nhắc lại nhiều lần lập trường của Nga phi phát xít hóa, phi quân sự hóa, trung lập hóa Ukraina để Châu Âu có được hòa bình thực sự.

Trên thực tế, Nga đã có nhiều quốc gia bạn bè ở phương Đông và phương Nam ủng hộ mình dù họ công khai ủng hộ hay kín tiếng. Và các vấn đề mà Nga sẽ đặt lên bàn đàm phán với Mỹ ở Budapest tới đây chắc chắn không chỉ là cuộc chiến ở Ukraina.

“Mọi người chắc chắn còn nhớ rằng chỉ cách đây khoảng một tháng, Tổng thống Nga Putin đã đưa ra đề nghị cả Nga và Mỹ sẽ đồng thuận gia hạn Hiệp ước Hạn chế vũ khí hạt nhân tấn công chiến lược (START NEW) thêm một năm (đến ngày 5/2/2027) để tránh nguy cơ chiến tranh hạt nhân, đồng thời, duy trì kiểm soát vũ khí hạt nhân, vũ khí tấn công chiến lược trước khi tìm kiếm một giải pháp đa phương cho vấn đề vũ khí hạt nhân toàn cầu. Đó mới chính là điểm mấu chốt số một trong cuộc đàm phán giữa lãnh đạo hai cường quốc hạt nhân hàng đầu thế giới chứ không phải là vấn đề Ukraina”, - Nhà phân tích quân sự và chính trị Nguyễn Minh Tâm đưa ra nhận định với Sputnik.

Nga chắc chắn sẽ không thể chấp nhận một thỏa thuận kiểu như Minsk 2.0 thêm một lần nữa

Ngoài vấn đề Ukraina, Mỹ cũng cần đến sự hỗ trợ của Nga để đối phó với một số điểm nóng mới nổi hoặc bùng phát trở lại như ở Trung Đông, ở Biển Đông, ở bán đảo Triều Tiên, ở Eo biển Đài Loan, ở Nam Á, ở vùng vịnh Caribean… và mới đây ở Madagascar. Ngoài ra, còn phải kể đến “cuộc chiến thuế quan” mà Mỹ đang “một mình chống lại cả thế giới”, trong đó có Nga. Người Nga hiểu rằng Mỹ sẽ đem tất tần tật các vấn đề này đặt lên bàn đàm phán với mục đích “bóp nhỏ” vấn đề Ukraina sau khi Donald Trump “dẫm vỏ chuối” trong cuộc tranh cử Giải thưởng Hòa bình Nobel năm 2025.

“Đối với Nga thì sự kiên định mục tiêu loại trừ mối đe dọa của chủ nghĩa phát xít mới ở Ukraina, phi quân sự hóa và trung lập hóa Ukraina để nơi này không trở thành căn cứ của NATO đe dọa an ninh trực tiếp với Nga vẫn được khẳng định và không thể thay đổi. Vì vậy, Nga chắc chắn sẽ không thể chấp nhận một thỏa thuận kiểu như Minsk 2.0 thêm một lần nữa, kể cả ngừng bắn tạm thời”, - Nhà nghiên cứu quan hệ quốc tế Nguyễn Hồng Long nói với Sputnik.

Vấn đề Ukraina cần phải được giải quyết một cách tổng thể, đồng bộ theo quan điểm của Nga. Trong đó, vấn đề lãnh thổ mới sáp nhập của Nga phải được chấp nhận. Cũng như vậy, vấn đề Ukraina là vấn đề khu vực nên vấn đề đó phải được để cho Nga và các nước Châu Âu cùng giải quyết mà không có sự can thiệp từ bên ngoài.

Liệt kê các vấn đề kể trên cho thấy ngoại trừ vấn đề gia hạn Hiệp ước START NEW thêm một năm là vấn đề mà cả Mỹ và Nga đều có thể chấp nhận được. Còn các vấn đề khác thì hoặc là Nga, hoặc là Mỹ, hoặc là cả Nga và Mỹ không quan tâm nhiều bởi đó không phải là việc của mình. Tuy nhiên, có điều chắc chắn là Nga sẽ không để Mỹ “tung hỏa mù” làm cho cuộc đàm phán thêm rắc rối. Và quan trọng hơn cả, Nga luôn yêu cầu Mỹ không can thiệp vào quan hệ của Nga đối với bên thứ ba.

Riêng vấn đề Ukraina thì quan điểm của hai bên còn cách nhau khá xa. Chỉ riêng việc Mỹ dự định chuyển giao tên lửa hành trình Tomahawk cho Ukraina nhưng lại thu tiền mua vũ khí này từ Châu Âu cũng đủ thấy hiện tại, Mỹ chưa thực tâm đàm phán một cách nghiêm chỉnh.

Một màn kịch để thể hiện cái mà Mỹ gọi là thiện chí

Về tên lửa hành trình Tomahawk và việc cung cấp chúng cho Ukraina: hai tuyên bố sau đây được đưa ra bởi cùng một người là Donald Trump và chúng cách nhau chỉ đúng hai ngày:

“Vào thứ Sáu, Zelensky sẽ yêu cầu chúng tôi cung cấp tên lửa Tomahawk; chúng tôi có rất nhiều tên lửa”, - Tổng thống Trump nói vào tối thứ Ba, ngày 14/10 (giờ Mátxcơva).

Tối thứ Năm, ngày 16/10 (giờ Mátxcơva), sau cuộc điện đàm với Tổng thống Putin, ông Trump cho biết thêm: “Hoa Kỳ có tên lửa Tomahawk, chúng tôi có rất nhiều, nhưng chúng tôi cần chúng. Chúng tôi không thể cạn kiệt kho dự trữ của mình”.

“Hai câu trả lời khác nhau chỉ trong vòng hai ngày của Donald Trump không chỉ cho thấy thái độ nước đôi của ông ta mà còn có thể là một sự lèo lái hay ít nhất cũng là kết quả trước sự phản ứng của Nga cũng như các đồng minh phương Tây của Mỹ và chính các quan chức quân sự Mỹ trước tình hình này. Trong đó, có một điều duy nhất mà ông Donald Trump nói thật. Đó là nỗi sợ cạn kiệt kho dự trữ vũ khí”, - Nhà phân tích quân sự và chính trị Nguyễn Minh Tâm bình luận với Sputnik.

Nhà phân tích Nguyễn Minh Tâm cũng nói thêm rằng, phát ngôn của Donald Trump thể hiện sự gián tiếp của Tổng thống Mỹ về việc từ chối viện trợ BGM-109 Tomahawk cho Kiev diễn ra ngay trước thềm cuộc đàm phán thượng đỉnh Nga – Mỹ ở Budapest, cũng là một màn kịch để thể hiện cái mà họ gọi là thiện chí. Tuy nhiên, dù Mỹ có viện trợ hay không viện trợ tên lửa Tomahawk cho Kiev thì cũng chẳng ảnh hưởng đến chiến dịch quân sự đặc biệt mà Nga đang tiến hành ở Ukraina. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov cũng như người phát ngôn điện Kremlin Dmitry Peskov đều tuyên bố rất rõ ràng như vậy.

Hoàng Hoa