Nhà máy điện hạt nhân của Nga tại Việt Nam: An toàn tuyệt đối cho con người và môi trường

© Ảnh : TTXVN - Phạm Ly Kha

Dự án này cùng với Báo cáo FS kèm theo đã được phát triển đến năm 2010, khi Chính phủ Việt Nam đưa ra quyết định chính trị chọn Nga là đối tác xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên tại Việt Nam. Tuy nhiên, vào năm 2016, chương trình phát triển điện hạt nhân tại Việt Nam đã tạm dừng. Và bây giờ dự án trước đây được hồi sinh và điều chỉnh.

Theo dự kiến, nhà máy điện hạt nhân đầu tiên tại Việt Nam bố trí tại Ninh Thuận và do Nga xây dựng cần hoàn thành vào năm 2020, gồm hai tổ máy, mỗi tổ có công suất từ 1.000 đến 1.200 megawatt. Thông thường, tại các nhà máy kiểu này - mà Nga là nước xây dựng nhiều nhất thế giới - có khoảng 1.500 người làm việc. Trong đó, khoảng 1.000 người là các chuyên gia đa ngành như kỹ sư điện, hóa học, môi trường, quản lý, và khoảng 500 người còn lại là các nhân sự được đào tạo chuyên biệt để làm việc trong nhà máy điện hạt nhân.

An toàn của đội ngũ này cũng như của cư dân và môi trường xung quanh khu vực Ninh Thuận, cần được đảm bảo ở mức tối đa. Thông thường, nhà máy điện hạt nhân sử dụng một trong hai loại lò phản ứng. Loại đầu tiên là lò phản ứng nước sôi, trong đó có cả nước và hơi nước – hơi nước này sẽ chạy tuabin phát điện. Khi có sự cố hư hại nhiên liệu, sản phẩm phóng xạ có thể thoát ra ngoài lò cùng với hơi nước. Ngoài ra, hiện diện của hơi nước làm tăng nguy cơ quá nhiệt, kéo theo phản ứng giữa hơi và zirconium – chính là nguyên nhân gây ra thảm họa tại nhà máy Fukushima của Nhật Bản, nơi sử dụng loại lò nước sôi này.

Còn tại Việt Nam, dự kiến sẽ xây dựng nhà máy với loại lò phản ứng nước áp lực (PWR – Pressurized Water Reactor). Đây là lò sử dụng nước không sôi, được giữ dưới áp suất cao. Nước chạy qua tuabin sẽ không tiếp xúc với nước đã tiếp xúc với nhiên liệu hạt nhân. Do đó, về lý thuyết, không hiện hãu khả năng có phóng xạ trong nước thoát ra khỏi khu vực lò phản ứng. Hiện nay, đây là loại lò thông dụng nhất trên thế giới. Các chuyên gia hạt nhân Nga đã xây dựng khoảng 70 tổ máy sử dụng loại lò này ở Nga và nước ngoài. Tổng cộng thời gian vận hành đạt gần 1.500 năm làm việc của lò phản ứng mà không có sự cố nghiêm trọng nào. Chẳng hạn, nhà máy điện hạt nhân Thiên Tân (Tianwan) do Nga xây dựng ở Trung Quốc được chính thức công nhận là an toàn nhất tại đất nước tỷ dân. Mà nhà máy ở Ninh Thuận, nếu như Nga hoàn thành vào năm 2020. thì thậm chí còn được đánh giá là an toàn hơn nữa.

Bên cạnh các hệ thống an toàn chủ động được sử dụng, trong thiết kế của nhà máy Thiên Tân còn bổ sung thêm hệ thống an toàn thụ động – không đòi hỏi điện năng mà hoạt động hoàn toàn dựa trên cơ sở các định luật cơ bản như trọng lực, trao đổi nhiệt và nhiệt động lực học. Những hiện tượng như động đất hay lũ lụt đều không thể ảnh hưởng đến các định luật này. Các hệ thống thụ động đảm bảo an toàn ngay cả khi hệ thống chủ động bị hỏng.

Nếu nói tiếp về lò phản ứng tại Ninh Thuận thì lần này dự kiến lắp đặt lò phản ứng thế hệ “3+”. Xác suất xảy ra sự cố tại loại lò này là một lần trong 10 triệu năm. Trong khi đó, tuổi thọ vận hành của một lò phản ứng là 60 năm.

Ngay cả trong trường hợp hiếm hoi gần như không thể xảy ra sự cố, mọi biện pháp để khoanh vùng phóng xạ vẫn được tính toán kỹ càng. Nhà máy sẽ được xây dựng theo nguyên lý “búp bê Matryoshka” của Nga – gồm nhiều lớp vỏ bao bọc lẫn nhau. Toàn bộ thiết bị của nhà máy sẽ được bọc trong hai lớp vỏ, lớp này nằm bên trong lớp kia. Các lớp này kín đến mức chỉ một lớp cũng đã đủ để ngăn chặn rò rỉ phóng xạ ra bên ngoài nếu chẳng may có sự cố. Vì vậy, không cần thiết phải sơ tán người dân khu vực xung quanh. Các chuyên gia Nga cho rằng “đảm bảo an toàn không bao giờ là thừa”. Năm 2016, trong cuộc phỏng vấn của “Sputnik”, ông Võ Văn Thuận – nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật Hạt nhân Việt Nam – đã hoàn toàn tán thành với quan điểm của các đồng nghiệp Nga. Ông tin chắc rằng nỗi sợ hãi trước nhà máy điện hạt nhân tại Ninh Thuận là tuyệt nhiên không có cơ sở: Đây là mẫu nhà máy hiện đại nhất thuộc thế hệ 3+, đáp ứng những tiêu chuẩn quốc tế cao nhất, và trong quá trình vận hành, không thể xảy ra tai nạn hay gây hại gì cho môi trường.

Alexei Syunnerberg