Nhà khoa học kêu gọi khôi phục START-3 để tránh 'cái kết lịch sử'

Việc khôi phục Hiệp ước START-3 sẽ mở đường cho thỏa thuận tiếp theo trong lĩnh vực này, thu hút các quốc gia hạt nhân khác tham gia vào quá trình và tăng cường chế độ không phổ biến vũ khí hạt nhân. Đây là ý kiến của Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Nga, lãnh đạo Trung tâm An ninh quốc tế tại IMEMO RAS, tiến sĩ lịch sử Alexei Arbatov.

Phóng tên lửa đạn đạo liên lục địa 'YARS' trong khuôn khổ tập trận hạt nhân của Nga từ sân bay vũ trụ Plesetsk. 

Hiệp ước giữa Liên bang Nga và Hoa Kỳ về các biện pháp cắt giảm và tiếp tục hạn chế vũ khí tấn công chiến lược (START-3/New START) quy định mỗi bên cắt giảm số đầu đạn hạt nhân được triển khai xuống còn tối đa 1.550 đơn vị và 700 phương tiện mang phóng. Vào năm 2023 Liên bang Nga tạm đình chỉ việc tham gia thỏa thuận này.

"Việc xóa bỏ các rào cản chính trị quốc tế đối với việc khôi phục Hiệp ước START-3 sẽ mở đường cho thỏa thuận tiếp theo trong lĩnh vực này, tạo điều kiện để các quốc gia hạt nhân khác tham gia vào quá trình nói trên, tăng cường chế độ không phổ biến vũ khí hạt nhân và hạn chế các loại vũ khí phi hạt nhân tối tân và công nghệ quân sự hủy diệt. Chỉ trên cơ sở như vậy mới có thể đảm bảo ổn định được khả năng răn đe hạt nhân đa phương và tiến tới một trật tự thế giới đa trung tâm an toàn", - nhà khoa học cho biết trong bài viết của mình trên tạp chí “Châu Âu hiện đại”.

Ông khẳng định rõ ràng là cuộc khủng hoảng giải trừ quân bị hiện nay đang trở nên trầm trọng hơn do cuộc đối đầu chưa từng có giữa Nga và "phương Tây tập thể" do các sự kiện ở trong và xung quanh Ukraina.

"Tuy nhiên sớm hay muộn thì chiến sự cũng phải chấm dứt và quá trình giải quyết xung đột bằng biện pháp hòa bình sẽ bắt đầu. Trái ngược với nó là chiến tranh thế giới mới dẫn đến những hậu quả khủng khiếp không thể phân tích nổi. Bất chấp kiểu suy đoán trừu tượng của một số chiến lược gia bàn giấy, việc vượt qua "ngưỡng hạt nhân" không dẫn đến một cuộc leo thang có chừng mực từng bước, mà là sự sụp đổ nhanh chóng xuống vực thẳm do các cuộc tấn công hạt nhân tự phát đồng loạt", - ông Arbatov nói.

Theo ông, nếu có thể tránh được "cái kết lịch sử" đáng buồn như vậy thì cần phải nêu ra vấn đề khôi phục hệ thống kiểm soát vũ khí càng sớm càng tốt, nếu không sẽ không thể bình thường hóa tình hình chính trị ở lục địa Âu-Á và trên phạm vi toàn cầu.

Để làm được điều này, học giả cho rằng cần phải giải quyết một số nhiệm vụ ưu tiên. Cụ thể, các hệ thống kiểm soát vũ khí hạt nhân cần được điều chỉnh cho phù hợp với bối cảnh đa cực sắp tới để ngăn chặn sự mở rộng hơn nữa của "câu lạc bộ hạt nhân" vượt ra ngoài 9 quốc gia sở hữu hạt nhân hiện tại. Một nhiệm vụ khác trong việc điều chỉnh hệ thống kiểm soát vũ khí hạt nhân cho phù hợp với trật tự thế giới đa cực là phải có sự tham gia của cả năm thành viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc vào quá trình giải trừ vũ khí.

Ông nói thêm rằng việc thu hút Anh, Pháp và Trung Quốc vào việc hạn chế vũ khí hạt nhân là điều không thể nếu không duy trì Hiệp ước START-3 giữa Nga và Hoa Kỳ dưới hình thức này hay hình thức khác. Đồng thời, cả hai việc nói trên đều trở thành điều kiện để đàm phán về một thỏa thuận chiến lược tiếp theo sau khi thời điểm gia hạn của hiệp ước hiện tại kết thúc vào tháng 2 năm 2026. Và đây là nhiệm vụ thứ ba của chính sách duy trì hệ thống kiểm soát vũ khí trong khi hình thành một thế giới đa cực an toàn, nhà khoa học lưu ý.