'Vòm Vàng' và cuộc chơi quyền lực mới trên quỹ đạo

Kế hoạch Vòm Vàng của Tổng thống Trump đánh dấu bước ngoặt mới trong cuộc chạy đua quân sự hóa không gian giữa các cường quốc hàng đầu thế giới.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth phát biểu tại Phòng Bầu dục khi công bố kế hoạch lá chắn phòng thủ tên lửa Vòm Vàng cùng Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 20/5/2025.

Ảnh: Reuters.

Cuộc đua quân sự hóa không gian

Vòm Vàng là sự tái hiện của Sáng kiến Phòng thủ Chiến lược (SDI) thời Chiến tranh Lạnh do cựu Tổng thống Ronald Reagan đề xuất, còn được gọi là chương trình “Chiến tranh giữa các vì sao”.

SDI từng lên kế hoạch triển khai mạng lưới tên lửa đánh chặn và vũ khí laser công suất cao trên quỹ đạo thấp của Trái Đất, nhằm đánh chặn tên lửa hạt nhân trong giai đoạn phóng hoặc khi tên lửa bay với tốc độ cao trong không gian. Tuy nhiên, ý tưởng này chưa từng được hiện thực hóa do các khó khăn về công nghệ, chi phí cao, và lo ngại vi phạm các hiệp ước chống tên lửa đạn đạo – những hiệp ước sau này đã bị hủy bỏ.

Gần 40 năm sau, kế hoạch “Vòm Vàng” được xem như sự hồi sinh hiện đại của SDI, trong bối cảnh công nghệ đã phát triển vượt bậc. Theo kế hoạch, “Vòm Vàng” sẽ là một mạng lưới rộng lớn gồm vệ tinh và hệ thống vũ khí đặt trên quỹ đạo Trái Đất, với tổng chi phí dự kiến lên tới 175 tỷ USD.

Các chuyên gia không gian cảnh báo, kế hoạch này có thể làm leo thang nhanh chóng cuộc quân sự hóa không gian, một xu hướng đã ngày càng gia tăng trong thập niên vừa qua.

Mặc dù các cường quốc không gian như Mỹ, Nga và Trung Quốc đã triển khai các tài sản quân sự và tình báo trên quỹ đạo từ thập niên 1960, phần lớn các hoạt động này đều được tiến hành trong bí mật.

Dưới thời Tổng thống Joe Biden, các quan chức Lực lượng Không gian Mỹ đã lên tiếng nhấn mạnh nhu cầu tăng cường khả năng tấn công trên không gian để đối phó với các mối đe dọa không gian từ Nga và Trung Quốc.

Việc ông Trump công bố kế hoạch “Vòm Vàng” ngay sau khi nhậm chức thể hiện một sự thay đổi chiến lược rõ rệt, với trọng tâm là bước tiến táo bạo vào không gian bằng các công nghệ đắt đỏ và chưa được thử nghiệm, đồng thời mở ra cơ hội tài chính lớn cho các nhà thầu quốc phòng Mỹ.

Theo đó, hệ thống này sẽ bao gồm các tên lửa đặt trên vệ tinh có khả năng phóng từ quỹ đạo để đánh chặn các tên lửa thông thường và hạt nhân được phóng từ Trái Đất.

“Đây giống như việc mở ra một hộp Pandora. Chúng ta chưa thực sự tính toán đầy đủ những hậu quả lâu dài từ việc triển khai tên lửa trong không gian”, bà Victoria Samson, Giám đốc An ninh và Ổn định Không gian tại Quỹ Secure World ở Washington, nhận định.

Bà Samson cùng nhiều chuyên gia cảnh báo kế hoạch Vòm Vàng có thể kích thích các quốc gia khác cũng xây dựng hệ thống tương tự hoặc phát triển vũ khí tinh vi hơn để né tránh lá chắn tên lửa này, từ đó đẩy mạnh cuộc chạy đua vũ trang trong không gian.

Phản ứng của Nga và Trung Quốc

Cả Nga và Trung Quốc đều cho rằng Vòm Vàng là một dự án gây bất ổn nghiêm trọng và có thể biến không gian thành đấu trường cho đối đầu vũ trang.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Mao Ninh tuyên bố Bắc Kinh “hết sức quan ngại” và kêu gọi Mỹ “từ bỏ việc phát triển và triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa toàn cầu trong thời gian sớm nhất”. Bà cho rằng Washington đang theo đuổi “an ninh tuyệt đối” cho riêng mình, làm suy yếu sự cân bằng chiến lược toàn cầu và đẩy không gian vào nguy cơ trở thành chiến trường.

Trong khi đó, Điện Kremlin cho hay kế hoạch Vòm Vàng có thể khiến Nga và Mỹ phải tái khởi động các cuộc đàm phán kiểm soát vũ khí hạt nhân trong thời gian tới.

Phản bác lại, các quan chức quốc phòng Mỹ lập luận rằng hệ thống này mang tính phòng thủ, nhằm bảo vệ lãnh thổ Mỹ trước các mối đe dọa ngày càng gia tăng từ tên lửa của Nga, Trung Quốc, Triều Tiên và Iran. Một báo cáo của Cơ quan Tình báo Quốc phòng Mỹ nhận định Mỹ sẽ phải đối mặt với các mối đe dọa tên lửa có quy mô và độ tinh vi lớn hơn trong thập kỷ tới, trong khi Bắc Kinh và Moscow đang phát triển những hệ thống phóng mới nhằm khai thác điểm yếu của các lá chắn hiện tại.

“Thật mỉa mai khi Trung Quốc lại lên tiếng về việc quân sự hóa không gian, trong khi chính họ là nước đã đầu tư nhiều nhất vào lĩnh vực này”, Tướng về hưu Kenneth McKenzie bình luận. Dù thừa nhận kế hoạch Vòm Vàng có thể kích hoạt vòng xoáy phát triển vũ khí mới, ông vẫn cho rằng đây là mục tiêu “đáng theo đuổi”.

Các công ty quốc phòng Mỹ đã sẵn sàng

Kế hoạch Vòm Vàng hiện nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ các công ty quốc phòng và ngành công nghệ quốc phòng đang phát triển nhanh, nhiều đơn vị đã chuẩn bị từ trước cho bước tiến lớn của ông Trump trong lĩnh vực vũ khí không gian.

Công ty SpaceX của tỷ phú Elon Musk, cùng với hãng phần mềm Palantir và nhà sản xuất drone Anduril, được xem là những ứng viên hàng đầu tham gia phát triển các thành phần chủ chốt của hệ thống.

Nhiều hệ thống đầu tiên sẽ được phát triển dựa trên dây chuyền sản xuất hiện có. Trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng ngày 20/5, những cái tên như L3Harris, Lockheed Martin và RTX Corp được nhắc đến như các nhà thầu tiềm năng cho dự án lớn này.

“Chúng tôi đã biết ngày này sẽ đến và đã sẵn sàng. L3Harris đã khởi động xây dựng mạng lưới cảm biến nền tảng cho kiến trúc Vòm Vàng”, ông Ken Bedingfield, Giám đốc Tài chính của L3Harris, chia sẻ với Reuters.

Dù vậy, nguồn kinh phí cho Vòm Vàng vẫn chưa chắc chắn. Các nghị sĩ đảng Cộng hòa đã đề xuất khoản đầu tư ban đầu 25 tỷ USD trong gói quốc phòng tổng thể trị giá 150 tỷ USD, nhưng khoản tài trợ này đang phụ thuộc vào dự luật hòa giải gây tranh cãi, hiện đang gặp nhiều trở ngại tại Quốc hội.

Hoàng Phạm