Vị thế của ông Trump đang khiến lời đe dọa của Musk trở nên vô nghĩa?

Nếu chính trị là khoa học tên lửa, ông Trump có lẽ đã phải dè chừng hơn trong cuộc chiến vừa tái bùng nổ với người bạn Elon Musk. Tuy nhiên, chính trị lại phức tạp hơn thế nhiều.

Cuộc khẩu chiến giữa Elon Musk và Donald Trump tiếp tục leo thang khi tỷ phú công nghệ đe dọa sẽ thành lập một đảng chính trị mới để đối đầu với chính quyền Trump. Thế nhưng, trong bức tranh quyền lực hiện tại của đảng Cộng hòa, không có dấu hiệu nào cho thấy người giàu nhất thế giới có đủ sức “bay cao” như trong các sứ mệnh không gian của chính ông.

Vị trí “tối cao ngang hàng” mà Musk từng đảm nhiệm trong chính quyền Trump - đứng đầu Cơ quan Hiệu quả Chính phủ (DOGE) - giờ chỉ còn là kỷ niệm.

Giờ đây, CEO Tesla đang nổi giận vì “siêu dự luật đẹp đẽ” của ông Trump, một dự luật chi tiêu công khổng lồ được Thượng viện thông qua hôm 1/7. Musk đe dọa sẽ loại bỏ mọi nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu tán thành và thậm chí lập một đảng chính trị mới.

Mạnh về tiền nhưng yếu về nền tảng chính trị

Không ai phủ nhận Elon Musk sở hữu những vũ khí chính trị đáng gờm: một khối tài sản khổng lồ cho phép ông rót hàng trăm triệu USD vào chiến dịch, bao gồm gần 300 triệu USD trong cuộc bầu cử năm 2024, phần lớn dành cho ông Trump.

Là chủ sở hữu mạng xã hội X, Musk cũng có thể huy động các “binh đoàn mạng” tấn công giới lập pháp, thậm chí cả ông Trump, dù lần này ông tránh công kích trực diện Tổng thống mà chỉ nhắc đến dự luật.

Ngoài ra, Musk còn là biểu tượng trong ngành không gian Mỹ. Nếu người Mỹ đặt chân lên sao Hỏa, nhiều khả năng đó sẽ là trên một chiếc Starship của ông. Hệ thống Starlink của ông cũng đóng vai trò chiến lược trong các vùng chiến sự như Ukraine.

Dẫu vậy, với tất cả quyền lực ấy, Musk vẫn chưa cho thấy mình có kỹ năng chính trị lão luyện hay một “lực lượng trung thành” vững chắc để thách thức thế độc tôn của ông Trump trong đảng.

Hình ảnh Musk cầm cưa máy trên sân khấu Hội nghị Hành động Chính trị Bảo thủ (CPAC) từng được xem là biểu tượng cho việc “cắt giảm chi tiêu chính phủ”, nhưng giờ đây, nó giống như một phép ẩn dụ cho việc cắt đứt quan hệ với ông Trump sau cú sốc “siêu dự luật MAGA”.

Khoảnh khắc Musk giơ chiếc cưa máy ngụ ý về việc cắt giảm ngân sách giờ đây lại như hình ảnh ẩn dụ cho mối quan hệ rạn nứt giữa chính ông và Tổng thống Trump. Ảnh: Reuters.

Có thời điểm, liên minh Trump - Musk được xem là “cuộc hôn phối quyền lực” mở ra con đường ưu đãi chưa từng có cho các công ty của Musk. Ông Trump thậm chí từng quảng bá Tesla ngay trên bãi cỏ phía Nam Nhà Trắng và đích thân mua một chiếc xe điện.

Thế nên, việc Musk công khai đối đầu và khiêu khích ông Trump trên mạng xã hội không chỉ là sai lầm chính trị mà còn là “quả đắng” tài chính. Hệ lụy là giá trị thị trường của các công ty Musk sụt giảm, đặc biệt ở châu Âu - nơi người tiêu dùng bắt đầu quay lưng.

Ông Trump cũng không bỏ qua. Hôm 1/7, ông cảnh báo: “DOGE là con quái vật có thể quay lại và ăn thịt Elon” - một phát ngôn vừa đáng ngạc nhiên vừa đáng ngại. Nó cho thấy mức độ rạn nứt nghiêm trọng giữa “ông chủ Nhà Trắng” và người từng được xem là công dân tư nhân quyền lực nhất nước Mỹ.

Pháo đài bất khả xâm phạm của đảng Cộng hòa

Trong suốt hành trình dấn thân vào chính trường, ngoài liên minh với ông Trump, can thiệp nổi bật nhất của Musk vào chính trị bầu cử là cuộc đua ghế thẩm phán tối cao ở Wisconsin. Tuy nhiên, đó lại là một thất bại cay đắng.

Dù bỏ ra số tiền khổng lồ và ủng hộ mạnh mẽ một ứng viên bảo thủ, ứng viên tự do lại chiến thắng với cách biệt 10%. Các chuyên gia đánh giá chính sự xuất hiện của Musk đã phản tác dụng. Đó là bài học rõ ràng rằng trong chính trường Mỹ: tiền không phải là tất cả.

Điều này cũng chứng minh rằng, để đối đầu với ông Trump, Musk đang còn thiếu rất nhiều thứ. Cây bút Stephen Collinson của CNN đánh giá rằng ông Trump đang là “định chế sống” trong nền chính trị Mỹ hiện đại. Suốt một thập kỷ qua, ông đã kiểm soát hoàn toàn đảng Cộng hòa, đánh bật mọi đối thủ và gắn bó mật thiết với cử tri trung thành.

“Ông Trump mới là người có lượng người ủng hộ khổng lồ”, chuyên gia thăm dò Lee Carter nhận xét. “Musk có giúp ích cho Trump, thu hút một số cử tri trung lập. Nhưng ông ấy chưa bao giờ là trung tâm, và cũng không có sức hút kiểu MAGA để lôi cuốn đám đông như Trump”.

So với ông Trump, Musk không phải một lựa chọn ưu tiên cho những đảng viên Cộng hòa như Phó Tổng thống JD Vance. Ảnh: Reuters.

Phó Tổng thống JD Vance là ví dụ rõ nhất cho cán cân quyền lực này. Khi rạn nứt xảy ra, ông phải chọn giữa ông Trump - người đưa ông lên hàng ngũ lãnh đạo với Musk - đồng minh công nghệ tiềm năng. Và cuối cùng, Vance đã chọn ông Trump.

Cơ hội nào cho Musk?

Trước sự rạn nứt và những tuyên bố mới nhất của Elon Musk, một câu hỏi lớn khác được đặt ra: Liệu Musk có cơ sở chính trị độc lập?

Dữ liệu khảo sát từng cho thấy Musk có mức ủng hộ cao trong một số nhóm cử tri Cộng hòa trước khi xảy ra xung đột. Nhưng ngoài nhóm công nghệ và giới trẻ bất mãn, Musk chưa tạo ra phong trào bền vững.

Giờ đây, khi ủng hộ cánh “chống chi tiêu” trong đảng, Musk dường như gần hơn với phe tự do kinh tế như Thượng nghị sĩ Rand Paul, nhưng những người theo đường lối này chưa bao giờ thắng cử tổng thống.

Dẫu vậy, lời hứa hỗ trợ Hạ nghị sĩ Thomas Massie - người chống lại dự luật chi tiêu và bị ông Trump chỉ trích - có thể tạo ra khác biệt ở cấp địa phương. Trong từng cuộc đua nhỏ, tiền của Musk vẫn có sức nặng.

Tuy nhiên, mở rộng ảnh hưởng trên toàn quốc là chuyện khác. Ông sẽ phải tuyển chọn ứng viên dám thách thức những người được ông Trump hậu thuẫn - điều mà hầu hết chính trị gia không sẵn lòng làm.

Musk từng viết trên X rằng sẽ hỗ trợ tài chính cho việc tranh cử của Hạ nghị sĩ Thomas Massie - người chống lại siêu dự luật của ông Trump. Ảnh: Reuters.

Musk từng viết trên X rằng nếu dự luật chi tiêu được thông qua, ông sẽ lập đảng mới tên là “Đảng nước Mỹ”. Theo ông, nước Mỹ cần “một tiếng nói thay thế cho liên minh Dân chủ - Cộng hòa” hiện tại.

Song, việc thành lập đảng thứ ba là điều cực kỳ khó khăn. Nó đòi hỏi phải phá vỡ các liên kết lịch sử và cảm xúc mà cử tri Mỹ đã hình thành với hai đảng truyền thống suốt hàng trăm năm.

Hy vọng khả dĩ nhất cho Musk có thể là… chờ ông Trump rút lui. Với tuổi đời trẻ hơn nhiều, ông có thể chờ đến thời điểm nếu sau này phe bảo thủ vỡ mộng với ông Trump và hệ tư tưởng MAGA, “đường thứ ba” có thể là đất màu mỡ.

Lịch sử từng chứng kiến điều tương tự. Năm 1992, Ross Perot - tỷ phú Texas - từng giành được 19% phiếu phổ thông với chiến dịch kêu gọi “cân bằng ngân sách,” dù không thắng bang nào. Nhiều người tin rằng chính Perot đã khiến George H.W. Bush thất cử và trao cơ hội cho Bill Clinton.

Dù Musk - một công dân nhập tịch - không thể tranh cử tổng thống, nhưng nếu ông có thể phá vỡ sự kiểm soát của hai đảng lớn đối với nền chính trị Mỹ, việc đó sẽ chẳng khác gì việc ông tạo ra một tên lửa vừa có thể đưa phi thuyền vào quỹ đạo, vừa quay lại hạ cánh chính xác giữa hai cánh tay robot khổng lồ - điều mà ngay cả Trump từng phải trầm trồ: "Mọi người thấy nó hạ cánh chưa? Tuyệt vời!".

Nhưng đó là khi tình bạn Musk - Trump còn nồng ấm. Còn sau hôm 1/7, một quan chức cấp cao Nhà Trắng bình thản nói với CNN: “Giờ chẳng ai còn quan tâm Musk nói gì nữa”.

Phương Linh