Vì sao Mỹ mời 14 nước ngoài NATO dự thượng đỉnh quân sự về Ukraine?

Danh sách mời tham dự thượng đỉnh quân sự về Ukraine, do Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin chủ trì ngày 26/4 (giờ địa phương) tại Đức, bao gồm 14 quốc gia không thuộc Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), như Nhật Bản, Israel, Kenya… theo tài liệu kế hoạch mà Breaking Defense được xem. Một điều thú vị là có cả yếu tố Trung Quốc trong cuộc họp về Ukraine.

Tàu chiến Mỹ và Nhật Bản. Ảnh: US Navy.

Nội dung cuộc họp

Bên cạnh Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg, hầu hết đại biểu dự hội nghị thượng đỉnh là bộ trưởng quốc phòng hoặc quan chức chính sách quốc phòng cấp cao nhất. Cuộc gặp diễn ra một ngày sau khi Bộ trưởng Austin và Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đến thăm Ukraine, gặp trực tiếp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Chuyến thăm đánh dấu phái đoàn cấp cao đầu tiên của Mỹ tới Ukraine kể từ khi chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga bắt đầu.

Các quốc gia không thuộc NATO được mời tham dự cuộc họp cấp cao đến từ khắp nơi trên thế giới. Các đối tác chính ở khu vực Thái Bình Dương gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc và New Zealand. Các đại diện từ Trung Đông gồm Israel, Qatar và Jordan. Các nước châu Phi gồm Kenya, Liberia, Morocco và Tunisia. Ba quốc gia châu Âu hiện có quan hệ sát sườn với NATO gồm Ukraine, Thụy Điển và Phần Lan, với Thụy Điển và Phần Lan dường như đã sẵn sàng trở thành thành viên NATO trong vòng vài tuần.

Cuộc họp bắt đầu với phát biểu của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ LloydAustin và Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Oleksii Reznikov, theo chương trình dự kiến mà Breaking Defense có được. Bài thuyết trình quan trọng đầu tiên đến từ Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân Mỹ Mark Milley, bao gồm đánh giá tình báo về sự thay đổi chiến thuật và chiến lược của Nga, đặc biệt là ở vùng Donbas, nơi quân Nga đang tập trung nỗ lực.

Các bài thuyết trình khác bao gồm nhận xét của đại diện Ba Lan; một cuộc thảo luận bàn tròn về “tầm nhìn từ sườn phía đông”, bao gồm các đại diện từ Romania, Slovakia, Cộng hòa Séc, Lithuania và Hungary; một bản tóm tắt đến từ người đứng đầu Bộ Tư lệnh châu Âu của Hoa Kỳ, Tướng Tod Wolters về các yêu cầu quân sự của Ukraine.

Tại cuộc họp báo cuối tuần trước, khi được hỏi về thượng đỉnh quân sự (có tên gọi chính thức là “Nhóm Tham vấn Quốc phòng Ukraine”), Thư ký báo chí Lầu Năm Góc John Kirby nói rằng, không phải tất cả các quốc gia được mời đều là thành viên NATO. “NATO với tư cách là một liên minh không cung cấp hỗ trợ an ninh cho Ukraine, vì vậy điều này hoàn toàn không được thực hiện dưới sự bảo trợ của NATO. Trên thực tế, một số quốc gia được mời và một số quốc gia sẽ tham dự là đồng minh NATO, nhưng họ đang làm điều này theo cách đơn phương, không phải là một phần của liên minh”, ông Kirby nói.

Ông Kirby sau đó nói thêm rằng, trong cuộc họp cấp cao, Bộ trưởng Austin “quan tâm đến việc nghe các đồng minh và đối tác khác đang làm gì” liên quan đến các cơ sở công nghiệp quốc phòng trong nước của họ và cách họ có thể giúp đỡ bảo vệ Ukraine. Một số khách mời không thuộc NATO rõ ràng là phù hợp hơn những người khác.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (giữa) gặp phái đoàn Mỹ bao gồm Ngoại trưởng Antony Blinken (phải) và Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin ngày 24/4 tại thủ đô Kiev của Ukraine. Ảnh: Văn phòng Báo chí Tổng thống Ukraine.

Lý do nhập cuộc

Bộ ba Thụy Điển, Phần Lan và Ukraine rõ ràng là liên quan trực tiếp cách thức Mỹ và các đối tác tiếp cận Nga trong những tháng tới. Bốn đối tác lớn ở khu vực Thái Bình Dương là những nước đã ủng hộ Mỹ thúc đẩy các biện pháp trừng phạt và đại diện cho các quốc gia hết lòng đứng về phía phương Tây trong cuộc xung đột Nga-Ukraine.

Các quốc gia Trung Đông và châu Phi cũng nổi bật. Israel, một đối tác thân thiết của Mỹ, luôn kiên định trong việc cố gắng tránh gây bất lợi cho Nga, vì họ cần duy trì mối quan hệ với Nga để tiếp tục chiến dịch không kích nhằm vào các lực lượng do Iran hậu thuẫn ở Syria.

Jordan đang “đi dây” ngoại giao giữa Mátxcơva và Washington về vấn đề này và Qatar là tâm điểm trong lời kêu gọi gia tăng dòng chảy dầu từ Ukraine. Cả Jordan và Qatar đều đã mua thiết bị quân sự của Nga trong những năm gần đây, vì vậy việc mời hai nước này tham gia cuộc họp có thể là một động thái của Washington để cố gắng khuyến khích họ nghiêng về hỗ trợ Ukraine hơn là Nga.

Điều thú vị là việc mời Kenya, Liberia, Morocco và Tunisia có thể không liên quan đến Nga mà nghiêng về việc chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc đối với lục địa này, bà Elizabeth Shackelford, một cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ từng làm việc tại một số quốc gia Đông Phi nhận định.

“Trung Quốc đã trở thành đối tác chiến lược của cả Kenya và Liberia, nhưng Mỹ vẫn có tác động lớn hơn với từng đối tác. Kenya là một quốc gia có tầm ảnh hưởng trên lục địa, vì vậy việc đưa nước này hòa nhập với phương Tây là rất quan trọng, bà Shackelford, hiện công tác tại Hội đồng Các vấn đề toàn cầu Chicago, nói. Theo bà, việc mời các quốc gia này tham dự cuộc họp báo hiệu rằng lập trường của họ là mối quan tâm của Mỹ và liên minh, bao gồm Đức - một nước mạnh về kinh tế. “Đây là mức độ gắn kết mà mối quan hệ giao dịch của Trung Quốc không mang lại”, bà nói.

Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg. Ảnh: AP.

Thái An