Trung Quốc và Trung Đông xích lại gần nhau

Trung Quốc và các nước Arab ở Trung Đông đang ngày càng xích lại gần nhau nhờ động lực chính là các yếu tố lợi ích.

Các nhà lãnh đạo tại Hội nghị thượng đỉnh Trung Quốc - Arab diễn ra tại Thủ đô Riyadh của Saudi Arabia. Ảnh: REUTERS

Hội nghị Thượng đỉnh Trung Quốc - Arab diễn ra vào cuối tuần trước tại Thủ đô Riyadh của Saudi Arabia có sự tham dự của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và lãnh đạo 6 quốc gia thành viên Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh (GCC) bao gồm Saudi Arabia, Bahrain, Kuwait, Oman, Qatar và Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE). Trong thông điệp quan trọng được truyền tải tại hội nghị thượng đỉnh và các cuộc hội đàm riêng, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhấn mạnh nỗ lực hợp tác xây dựng dựa trên thành tựu trong chặng đường đã qua và hướng tới một tương lai tươi sáng hơn trong quan hệ với Trung Quốc - GCC. Trong đó, hai bên tăng cường hợp tác, đoàn kết, cùng phát triển vì lợi ích an ninh chung và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Chủ tịch Trung Quốc nêu rõ, trong 5 năm tới, Trung Quốc sẽ cùng GCC ưu tiên thúc đẩy hợp tác đối với 5 trọng tâm chính, gồm: Mở rộng hợp tác khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo; tạo đột phá hợp tác hàng không; đề cao hợp tác văn hóa; thiết lập cơ chế mới cho hợp tác năng lượng đa chiều; đẩy nhanh hợp tác đầu tư và tài chính.

Những trọng tâm ưu tiên hợp tác này được các nước Arab nhất trí và hội nghị đã đưa ra tuyên bố chung nhấn mạnh rằng, kế hoạch hành động 5 năm Đối thoại chiến lược giữa Trung Quốc và GCC chú trọng hợp tác an ninh và năng lượng. Trung Quốc cũng tạo điều kiện cho các doanh nghiệp của các nước GCC thâm nhập thị trường vốn, thành lập hiệp hội đầu tư giữa hai bên, hỗ trợ các quỹ đầu tư quốc gia để tăng cường hợp tác dưới nhiều hình thức.

Chuyến công du lần này của ông Tập Cận Bình là hoạt động đối ngoại lớn nhất từ trước tới nay giữa Trung Quốc với các quốc gia Arab. Một điểm nhấn quan trọng trong chuyến công du là hoạt động thăm chính thức Saudi Arabia - quốc gia lớn nhất của GCC và cũng là nơi tổ chức này đặt trụ sở. Tại đây, các nhà lãnh đạo Trung Quốc và Saudi Arabia đã ký thỏa thuận đối tác chiến lược toàn diện kèm theo 34 thỏa thuận hợp tác đầu tư song phương về năng lượng, công nghệ thông tin, điện toán đám mây, giao thông, hậu cần, y tế, xây dựng…

Theo bình luận của giới chuyên gia chính trị quốc tế, Trung Quốc đang thể hiện rõ nét nỗ lực tìm kiếm cơ hội mở rộng hợp tác kinh tế với các nước Vùng Vịnh. Trung Quốc dành sự coi trọng đặc biệt với Saudi Arabia, vốn là cửa ngõ lớn nhất để tiến vào thế giới Arab. Sự coi trọng dành cho Saudi Arabia cũng là sự coi trọng chung với toàn khối GCC. Nhiều năm qua, Trung Quốc và Saudi Arabia liên tục cho thấy những tiến bộ đáng kể trong quan hệ ngoại giao, có thể kể đến như chuyến thăm Saudi Arabia của Chủ tịch Tập Cận Bình vào năm 2016 và chuyến thăm Trung Quốc của Thái tử Mohammed bin Salman vào năm 2019 và 2022.

Cũng theo giới quan sát, thông qua cuộc điện đàm cấp cao diễn ra vào tháng 4/2022 vừa qua, hai bên đã ra tuyên bố chung thắt chặt quan hệ và sẽ ký các thỏa thuận hợp tác với tầm nhìn của hai nước cũng như tầm nhìn chung với cả khối GCC.

Theo giới quan sát khu vực, không chỉ Saudi Arabia, các thành viên GCC cũng có những kế hoạch đa dạng hóa kinh tế lớn mà Trung Quốc là một hạt nhân quan trọng. Trên thực tế, Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất của hầu hết các quốc gia Arab ở Trung Đông.

Xét về cơ cấu hàng hóa xuất nhập khẩu, Trung Quốc xuất khẩu vào khu vực hàng hóa đủ loại và nhập khẩu chủ yếu dầu khí. Với GCC, Trung Quốc là đối tác phù hợp nhất để hiện thực hóa mong muốn đa dạng hóa kinh tế. Đối với Trung Quốc, nền kinh tế siêu cường này khó có thể duy trì tốc độ tăng trưởng nếu thiếu nguồn năng lượng từ Trung Đông.

Giới chuyên gia đánh giá, kinh tế là nền tảng và động lực để Trung Quốc thúc đẩy quan hệ với Trung Đông và cũng là cách tiếp cận thực tế nhất để mở rộng ảnh hưởng tại khu vực vốn có địa chính trị quan trọng này. Dễ thấy, các lợi ích thiết thực trở thành động lực quan trọng để hai bên ngày càng xích lại gần nhau.

Thanh Trúc