Sáng kiến ngũ cốc Biển Đen đối mặt nguy cơ sụp đổ

Các quan chức Nga, Ukraine, Liên hợp quốc và Thổ Nhĩ Kỳ, chưa thể thống nhất cấp phép cho các tàu mới tham gia Sáng kiến ngũ cốc Biển Đen.

Thỏa thuận ngũ cốc của Nga - Ukraine do LHQ và Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian vào tháng 7/2022. Ảnh: RT.

Đài RT đưa tin, phó phát ngôn Liên hợp quốc (LHQ) Farhan Haq ngày 5/5 cho biết, vòng đàm phán mới nhất tại Istabul hôm 5/5 nhằm gia hạn Thỏa thuận ngũ cốc Biển Đen đã kết thúc trong bế tắc.

Tại cuộc thảo luận trên, Trung tâm điều phối (JCC), gồm các quan chức Nga, Ukraine, LHQ và Thổ Nhĩ Kỳ, chưa thể thống nhất cấp phép cho các tàu mới tham gia Sáng kiến ngũ cốc Biển Đen. Tuy nhiên, JCC vẫn duy trì các hoạt động giám sát hằng ngày với những tàu đã được cấp phép.

Trước nguy cơ thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc qua Biển Đen có thể không được gia hạn, ông Haq nói rằng LHQ kêu gọi các bên tiếp tục thảo luận, tháo gỡ những thách thức và phối hợp để triển khai sáng kiến một cách đầy đủ và liên tục.

Các đại diện của LHQ sẽ tham gia cuộc họp cấp chuyên viên do Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ chủ trì để thảo luận về sáng kiến này, chuẩn bị cho cuộc họp cấp cao hơn dự kiến diễn ra vào tuần tới ở Istanbul với sự tham dự của đại diện tất cả các bên gồm Nga, Ukraine, LHQ và Thổ Nhĩ Kỳ.

Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen được Nga và Ukraine ký riêng với Thổ Nhĩ Kỳ và LHQ lần đầu ngày 22/7/2022 và có hiệu lực trong 120 ngày. Sau đó, thỏa thuận được gia hạn 2 lần, lần lượt vào tháng 11/2022 (thêm 120 ngày) và tháng 3 năm nay (thêm 60 ngày). Nếu không được tiếp tục gia hạn, thỏa thuận sẽ hết hạn vào ngày 18/5 tới.

Theo thỏa thuận trên, ngũ cốc Ukraine được vận chuyển an toàn qua các hành lang được thiết lập ở Biển Đen để đưa đến các quốc gia nghèo hơn có an ninh lương thực bị đe dọa.

Thỏa thuận này cũng yêu cầu Mỹ và các đồng minh dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu ngũ cốc và phân bón của Nga. Lĩnh vực này vốn bị tê liệt một phần do các lệnh trừng phạt Nga của phương Tây làm ảnh hưởng tới việc vận chuyển cũng như các dich vụ môi giới và bảo hiểm.

Trong khi các hoạt động xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine được cải thiện thì phía Nga liên tục phản ánh rằng việc tạo điều kiện cho hoạt động xuất khẩu của Nga có rất ít tiến triển.

Điện Kremlin hồi tháng 4 cảnh báo sẽ không gia hạn khi thỏa thuận hiện hành hết hiệu lực trừ khi Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt ngăn Nga xuất khẩu ngũ cốc và phân bón của nước này. Ngoài ra, Moscow cũng yêu cầu Ngân hàng Nông nghiệp Nga Rosselkhozbank phải được kết nối lại với hệ thống thanh toán SWIFT.

Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov hôm 24/4 chia sẻ với RIA Novosti rằng, Moscow tin rằng thỏa thuận ngũ cốc “không thể được gia hạn nếu các yêu cầu không được đáp ứng”.

Trước đó, hồi cuối tháng 4 vừa qua, Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu thừa nhận, việc Nga không hài lòng với cách thức thực hiện thỏa thuận ngũ cốc với Ukraina là điều dễ hiểu.

Trong cuộc phỏng vấn với tờ Hurriyet của Thổ Nhĩ Kỳ được xuất bản vào 29/4, Ngoại trưởng Cavusoglu cho biết “những gì cam kết với Nga đã không thành hiện thực”.

Theo nhà ngoại giao hàng đầu của Thổ Nhĩ Kỳ, Ankara đã thông báo cho Washington và London rằng khả năng Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen sẽ được gia hạn hiện không chắc chắn.

Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu. Ảnh: Reuters.

Ngoại trưởng Cavusoglu lưu ý thêm, Mỹ và Vương quốc Anh là “hai quốc gia đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực ngân hàng” và “việc đưa ngân hàng nông nghiệp Nga Rosselkhozbank vào hệ thống SWIFT cũng phụ thuộc vào 2 quốc gia này". Đồng thời, ông khẳng định việc xem xét cho phép ngân hàng Rosselkhozbank kết nối với SWIFT sẽ đóng vai trò quan trọng trong các cuộc thảo luận về việc gia hạn thỏa thuận ngũ cốc.

Ngoại trưởng Cavusoglu cũng tiết lộ, Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres đề nghị sử dụng một ngân hàng ở Thổ Nhĩ Kỳ để tạo điều kiện thanh toán cho Nga xuất khẩu ngũ cốc và phân bón.

Nguyễn Thu