Quan hệ kinh tế sau một năm xung đột Nga - Ukraine

Sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, phương Tây đã tập hợp một liên minh toàn cầu áp đảo: 141 quốc gia ủng hộ một nghị quyết của Liên hợp quốc (LHQ) hôm 23/2 kêu gọi Nga rút quân vô điều kiện.

Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Sau một năm xung đột Nga - Ukraine, một thực tế mới đang trở nên rõ ràng hơn: Trong khi liên minh cốt lõi của phương Tây vẫn rất vững chắc, họ chưa bao giờ thuyết phục được phần còn lại của thế giới cô lập Nga. Thay vì chia thành 2 phe, thế giới đã bị phân mảnh. Một số nước coi xung đột Nga - Ukraine chủ yếu là vấn đề của châu Âu và Mỹ.

Thay vì coi đó là một mối đe dọa hiện hữu, các quốc gia này chủ yếu tập trung vào việc bảo vệ lợi ích của chính họ trong bối cảnh biến động kinh tế và địa chính trị do cuộc xung đột gây ra. Hôm 23/2, Đại hội đồng LHQ đã thông qua một nghị quyết khác kêu gọi Nga rút quân khỏi lãnh thổ Ukraine, nhưng Trung Quốc, Nam Phi, Ấn Độ và nhiều quốc gia ở phía Nam bán cầu tiếp tục bỏ phiếu trắng, nhấn mạnh sự trung lập của họ với cuộc xung đột.

Lúc đầu, các biện pháp trừng phạt kinh tế của phương Tây được kỳ vọng có thể làm suy yếu khả năng duy trì xung đột của Moscow. Một chiến dịch do Mỹ đứng đầu, với 37 quốc gia, đã làm rung chuyển nền tảng của hệ thống tài chính Nga bằng cách đóng băng dự trữ ngoại tệ và nhắm mục tiêu vào các ngân hàng chính của nước này.

Các biện pháp trừng phạt đã chặn các mặt hàng nhập khẩu chính như phụ tùng cho máy bay và chất bán dẫn cho thiết bị điện tử. Và hàng trăm công ty phương Tây đã ngừng kinh doanh ở Nga. Nhưng các biện pháp trừng phạt đã không hiệu quả như phương Tây hy vọng. Một số quốc gia đã lấp đầy khoảng trống, tăng xuất khẩu sang Nga cao hơn nhiều so với mức trước xung đột.

Đặc biệt, Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ đang đóng vai trò quan trọng. Các doanh nghiệp Trung Quốc đã thay thế nguồn cung trước đây của Nga từ các nhà sản xuất phương Tây. Trung Quốc cũng xuất khẩu nhiều máy móc và chất bán dẫn hơn. Các hàng hóa khác được sản xuất bởi các công ty đa quốc gia không còn có thể xuất khẩu trực tiếp sang Nga, hiện đang chảy qua các quốc gia hậu Xô Viết và có thể xâm nhập vào Nga.

Bất chấp việc Thổ Nhĩ Kỳ bán vũ khí cho Ukraine, Tổng thống Recep Tayyip Erdogan đã mở cửa cho dòng hàng hóa ngày càng tăng vào Nga, phá vỡ một lỗ hổng trong các biện pháp trừng phạt của phương Tây. “Chúng tôi luôn duy trì chính sách cân bằng giữa Ukraine và Nga”, ông cho biết vào tháng 9 năm ngoái. Nhìn chung, sau khi có sự suy giảm ban đầu, khối lượng thương mại đã tăng trở lại vì vẫn có nhiều quốc gia sẵn sàng giao dịch với Nga. Các biện pháp trừng phạt vẫn có thể tác động với Nga trong dài hạn.

Chúng làm suy giảm đầu tư nước ngoài và bắt đầu hạn chế nguồn thu ngân sách của Nga. Những hạn chế về giao dịch dầu đã buộc Nga phải cắt giảm sản lượng trong khi việc định hướng lại cơ sở hạ tầng đường ống dẫn khí tự nhiên của Moscow sang châu Á sẽ mất nhiều năm. Nhưng ngay cả khi nền kinh tế của Nga không tăng trưởng, Moscow vẫn đủ mạnh để duy trì cuộc chiến. Tháng trước, Quỹ Tiền tệ quốc tế đã dự báo nền kinh tế Nga sẽ tăng trưởng 0,3% trong năm nay, một sự cải thiện rõ rệt so với ước tính trước đó rằng nền kinh tế nước này sẽ giảm 2,3%.

Trong khi đó, trên khắp châu Phi, châu Mỹ Latinh, châu Á và Trung Đông, nhiều chính phủ có quan hệ chính thức chặt chẽ với Mỹ và EU không coi xung đột là mối đe dọa toàn cầu. Thay vào đó, họ đã định vị mình là những người ngoài cuộc hoặc trung lập, duy trì sự linh hoạt nhất có thể. Ở châu Phi, gần một nửa số quốc gia thuộc châu lục này bỏ phiếu trắng hoặc vắng mặt trong cuộc bỏ phiếu chỉ trích Nga, cho thấy sự từ chối ngày càng tăng ở nhiều quốc gia trong việc chấp nhận câu chuyện đúng sai của Mỹ.

Tại Nam Phi, mối quan hệ với Nga đã được hồi sinh với nền tảng trong quá khứ là Liên Xô đã giúp họ chấm dứt chế độ phân biệt chủng tộc. Các nhà lãnh đạo Nam Phi thấy cơ hội để liên kết chặt chẽ hơn với Nga, đồng thời lấp đầy khoảng trống thương mại do EU và Mỹ để lại. Colombia mới đây đã từ chối yêu cầu cung cấp vũ khí cho Ukraine của Mỹ. Khi Thủ tướng Đức Olaf Scholz đến thăm Brazil vào tháng trước, Tổng thống Lula da Silva của nước này đã từ chối phát biểu ủng hộ Ukraine.

Ở Trung Đông, các quốc gia Vùng Vịnh ban đầu cũng đã bỏ phiếu cùng với phương Tây về Nga, nhưng kể từ đó họ chủ yếu tìm cách hòa giải và trung lập. Tổng thống Các Tiểu vương quốc Arập Thống nhất (UAE) Mohamed Bin Zayed đã tới Nga để gặp Tổng thống Vladimir Putin và cho biết, ông muốn tìm một giải pháp ngoại giao.

Đặc biệt, Dubai đã trở thành một trung tâm của người Nga - thiên đường của các nhà tài phiệt và giới tinh hoa ủng hộ Điện Kremlin, nơi mà các biện pháp trừng phạt của phương Tây không thể với tới. Bên cạnh đó, Saudi Arabia tuyên bố họ phải theo đuổi lợi ích của mình, ngay cả khi điều này gây xích mích trong mối quan hệ với Mỹ.

Sự thống nhất của phương Tây về cuộc xung đột đã được chứng minh với các quốc gia từ lâu được coi là tương đối thân thiện với Nga - như Đức, Pháp và Italy - vẫn trung thành ủng hộ Ukraine. NATO, từng bị Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tuyên bố là “chết não” vào năm 2019, một lần nữa được hồi sinh với mục đích “bảo vệ liên minh phương Tây trước cuộc tấn công tiềm tàng từ Nga”.

Ngay cả giữa các nước phương Tây sự thống nhất cũng không được hoàn hảo. Về mặt kỹ thuật, Hungary đã ủng hộ trừng phạt Nga với tư cách là thành viên của EU, nhưng Budapest vẫn cam kết duy trì quan hệ với Moscow và cáo buộc EU kéo dài cuộc xung đột ở Ukraine. Một số nước khác trong NATO đã hỗ trợ quân sự cho Ukraine nhưng từ chối áp đặt các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Nga.

Tóm lại, khi cuộc xung đột tiếp tục kéo dài, các nước châu Âu có thể sẽ lo lắng về hậu quả của nó với nền kinh tế và chính trị của họ sẽ ngừng ủng hộ các biện pháp trừng phạt và chuyển giao vũ khí. Các quốc gia trên khắp châu Á, Trung Đông và châu Phi vốn đã trung lập trong cuộc xung đột sẽ tiếp tục tăng cường thương mại với Nga. Và có lẽ ngay cả Mỹ, với cuộc bầu cử tổng thống vào năm tới, cũng sẽ mệt mỏi với cuộc xung đột và có thể phải gây áp lực buộc Ukraine phải nhượng bộ.

Khổng Hà (tổng hợp)