Ông Trump ép Ukraine nhượng bộ Nga: NATO và Crimea không còn trên bàn đàm phán

Kế hoạch của Mỹ bao gồm công nhận Crimea là một phần lãnh thổ của Nga và ngăn chặn Ukraine gia nhập NATO.

Các thành viên của Hạm đội Biển Đen thuộc Hải quân Nga ở Crimea vào tháng 2. Ảnh: WSJ.

Ukraine đang chịu áp lực phải phản hồi trong tuần này trước một loạt đề xuất đầy tham vọng của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump nhằm chấm dứt cuộc chiến với Nga – bao gồm khả năng Mỹ công nhận việc Nga sáp nhập Crimea từ năm 2014 và từ chối cho Kiev gia nhập NATO.

Những đề xuất này được trình bày trong một tài liệu mật bởi các quan chức cấp cao của chính quyền Trump cho phái đoàn Ukraine tại Paris hôm thứ Năm tuần trước, theo các nguồn tin phương Tây. Các quan chức châu Âu cũng đã được thông báo trong cuộc họp kéo dài cả ngày.

Mỹ hiện đang chờ phản hồi từ Kiev, dự kiến sẽ được công bố tại cuộc họp giữa các quan chức Mỹ, Ukraine và châu Âu tại London vào cuối tuần này. Nếu các bên đạt được sự đồng thuận, các đề xuất có thể được chuyển đến Moscow.

Để gây áp lực lên cả Kiev lẫn Moscow, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio hôm thứ Sáu tuần trước tuyên bố rằng Mỹ có thể tạm dừng nỗ lực đàm phán nếu không đạt được tiến triển rõ rệt trong vài tuần tới.

“Phía Ukraine cần về nước, trình lên Tổng thống và cân nhắc kỹ lưỡng. Nhưng chúng tôi cần biết rõ trong vài ngày tới liệu kế hoạch này có khả thi hay không. Nếu không, chúng tôi sẽ phải bỏ qua”, Rubio nói.

Nỗ lực ngoại giao của Mỹ nhằm thiết lập một lệnh ngừng bắn theo ranh giới chiến tuyến hiện tại và tiến tới một thỏa thuận hòa bình lâu dài. Tuy nhiên, việc chấp nhận một số đề xuất từ phía ông Trump sẽ rất khó khăn với Kiev, bởi Ukraine luôn bác bỏ mọi tuyên bố chủ quyền của Nga đối với bất kỳ phần lãnh thổ nào của mình.

Một quan chức cấp cao Bộ Ngoại giao Mỹ nhấn mạnh đây chỉ là “các lựa chọn để Ukraine cân nhắc”, chứ không phải kiểu "chấp nhận hoặc rời bàn đàm phán". Phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia từ chối bình luận.

Các quan chức Mỹ và Ukraine đã gặp nhau vào ngày 17/4 tại Paris. Ảnh: WSJ.

Cuộc họp ở Paris có sự tham gia của ông Rubio, Đặc phái viên Steve Witkoff, và tướng về hưu Keith Kellogg – các đại diện Mỹ – cùng các quan chức cấp cao Ukraine như cố vấn Tổng thống Andriy Yermak, Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov và Ngoại trưởng Andrii Sybiha.

Các quan chức Mỹ cũng tiết lộ rằng sau cuộc họp ở London sắp tới, ông Witkoff có thể tiếp tục sang Nga, dù chưa có lịch trình chính thức. Ông Witkoff, một doanh nhân bất động sản thân cận với ông Trump, đã ba lần gặp Tổng thống Putin và báo cáo về những tiến triển trong đàm phán với Điện Kremlin – dù một số quan chức Mỹ vẫn cảnh báo ông Trump nên cảnh giác hơn với ý đồ của ông Putin.

Nếu Mỹ công nhận Crimea thuộc Nga, điều này sẽ đảo ngược chính sách kéo dài hơn một thập kỷ của cả hai đảng tại Mỹ. Năm 2018, Ngoại trưởng Mike Pompeo thời chính quyền Trump đầu tiên từng tuyên bố việc sáp nhập này là mối đe dọa nghiêm trọng đến nguyên tắc quốc tế rằng “không quốc gia nào có quyền thay đổi biên giới của nước khác bằng vũ lực”. Quốc hội Mỹ cũng đã thông qua luật phản đối công nhận Crimea là lãnh thổ Nga.

Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia ở Ukraine, năm 2023. Ảnh: WSJ.

Ngoài ra, chính quyền Mỹ hiện nay cũng đề xuất loại trừ hoàn toàn khả năng Ukraine gia nhập NATO. “Chuyện Ukraine gia nhập NATO không còn nằm trên bàn đàm phán”, ông Kellogg phát biểu trên Fox News hôm 19/4.

Một đề xuất gây tranh cãi khác là biến khu vực quanh nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia thành vùng trung lập do Mỹ kiểm soát. Trong cuộc gọi tháng 3 với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, ông Trump từng gợi ý Mỹ có thể “sở hữu” các nhà máy điện của Ukraine, bao gồm cả cơ sở hạt nhân, như một cách bảo vệ chiến lược cho hạ tầng này. Nhà máy Zaporizhzhia – lớn nhất châu Âu – khi đó có thể cung cấp điện cho cả Ukraine và các vùng do Nga chiếm đóng từ năm 2022.

Dù vậy, các đề xuất từ Mỹ vẫn không đáp ứng đầy đủ yêu sách của Nga. Ví dụ, Mỹ không công nhận Nga có quyền kiểm soát 4 tỉnh miền Đông Ukraine, mặc dù cũng không yêu cầu Nga rút quân khỏi đó. Bloomberg là hãng tin đầu tiên đưa tin Mỹ cân nhắc công nhận Crimea thuộc Nga.

Đáng chú ý, Mỹ không đề xuất giới hạn lực lượng vũ trang Ukraine và không ngăn cản hỗ trợ quân sự từ phương Tây – điểm mấu chốt từng khiến Moscow phản đối mạnh mẽ.

“Mọi quốc gia có chủ quyền đều có quyền tự vệ”, ông Rubio nói. “Ukraine có quyền đó, và cũng có quyền ký bất kỳ thỏa thuận nào với các quốc gia khác”.

Dù chính quyền Trump từng tạm hoãn viện trợ vũ khí và tình báo để gây áp lực lên Kiev, nhưng chưa hề áp đặt thêm biện pháp trừng phạt hay gây sức ép trực tiếp đối với ông Putin.

Ukraine nói họ sẵn sàng ngừng bắn toàn diện trong 30 ngày nếu Nga đồng thuận. Mặc dù ông Putin gần đây tuyên bố ngừng bắn dịp lễ Phục sinh, Kiev cho rằng Moscow vẫn tấn công trong thời gian đó.

Một câu hỏi chưa có lời giải là Ukraine sẽ nhận được những đảm bảo an ninh gì nếu đồng ý ký kết hòa ước. Chính quyền Trump cũng chưa nói rõ liệu họ có hỗ trợ quân sự cho các nước châu Âu cử quân tới Ukraine để ngăn chặn Nga trong tương lai hay không.

Trong các cuộc đàm phán tại Moscow và Arab Saudi, phía Nga đã phát tín hiệu muốn được Mỹ gỡ bỏ trừng phạt và nối lại quan hệ kinh tế.

Huyền Chi (Theo Wall Street Journal)