Mua liền 27 tấn vàng trong 3 tháng, 'chìa khóa' để hạ bệ đồng đô la Mỹ nằm trong tay Trung Quốc?

Một số nhà bình luận đã dành nhiều thập kỷ để dự đoán về sự sụp đổ sắp xảy ra với vị thế đặc biệt của đồng đô la Mỹ với tư cách là đồng tiền dự trữ quốc tế của thế giới.

Tờ Telegraph (Anh) ngày 5/4 đưa ra nhận định, các nhà bình luận cuối cùng sẽ đúng và ngày đó có thể đang đến gần hơn nhiều. Như thường lệ, Trung Quốc có thể đang nắm giữ "chìa khóa".

Phần lớn giao dịch thương mại toàn cầu vẫn diễn ra bằng đồng đô la Mỹ. Ảnh: Getty.

Trong lịch sử, đồng đô la Mỹ được lựa chọn là đồng tiền dự trữ vì có một số lợi thế rõ ràng so với các lựa chọn thay thế tiềm năng.

Đầu tiên, Mỹ có một khuôn khổ thể chế mạnh mẽ, với các quy tắc được thiết lập rõ ràng và nhiều biện pháp kiểm tra và cân bằng hiến pháp. Điều này làm cho đồng đô la trở thành một loại tiền tệ tương đối dễ dự đoán và an toàn để đầu tư.

Hơn nữa, quy mô khổng lồ của nền kinh tế Mỹ và độ sâu của thị trường tài chính nước này đã tạo ra một lượng lớn tài sản có tính thanh khoản tương đối cao, phù hợp làm nơi lưu trữ giá trị toàn cầu.

Theo Telegraph, nhiều quốc gia trên thế giới vẫn cố gắng giữ đồng tiền của mình ổn định so với đồng đô la Mỹ, bằng các cơ chế cố định hoặc một số loại tỷ giá hối đoái được quản lý. Do đó, cái gọi là "vùng đô la" thậm chí còn lớn hơn chính nước Mỹ.

Điều này cũng hữu ích khi phần lớn giao dịch thương mại toàn cầu vẫn diễn ra bằng đồng đô la. Giá của các mặt hàng chính được định giá bằng tiền Mỹ, bao gồm dầu, kim loại và ngũ cốc; và đồng đô la được hoan nghênh như một phương tiện thanh toán ở hầu hết mọi nơi trên thế giới.

Các vết nứt bắt đầu xuất hiện

Một vấn đề đang gia tăng trong thời gian qua là sự đa dạng hóa dần dần của ngân hàng trung ương các nước, làm giảm tỷ trọng dự trữ ngoại tệ bằng tài sản của Mỹ (chủ yếu là trái phiếu chính phủ) mà các ngân hàng này đang nắm giữ.

Dữ liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho thấy, tỷ lệ này đã giảm xuống mức thấp nhất trong vòng 25 năm là 59% vào cuối năm 2020, so với mức 71% vào năm 1999.

Là một phần của xu hướng này, các ngân hàng trung ương đã tăng cường nắm giữ vàng. Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) đang dẫn đầu, với dữ liệu chính thức cho thấy tháng 3/2024 là tháng mua ròng thứ 17 liên tiếp.

Telegraph nhận định, đây không hẳn là một điều gì đó mờ ám. Có thể đơn giản PBOC là một nhà đầu tư khôn ngoan, tận dụng sức hấp dẫn truyền thống của vàng như một nơi trú ẩn an toàn, một hàng rào chống lạm phát và một phương tiện để đa dạng hóa rủi ro.

Điều đáng chú ý là các công dân Trung Quốc cũng tích cực mua vàng như một cách để vượt qua các biện pháp kiểm soát vốn nghiêm ngặt của Bắc Kinh, vào thời điểm thị trường vốn và bất động sản của nước này đang hoạt động kém.

Nhưng Trung Quốc cũng không đơn độc. Theo dữ liệu chính thức mới nhất, Thổ Nhĩ Kỳ trên thực tế đã mua nhiều vàng hơn trong ba tháng đầu năm nay (khoảng 30 tấn) so với Trung Quốc (27 tấn), còn Ấn Độ (18,5 tấn) cũng không kém quá xa.

Theo Telegraph, câu chuyện không chỉ đơn giản như vậy. Có những chiến lược rõ ràng để Trung Quốc đa dạng hóa tài sản của Mỹ, phần lớn là do căng thẳng địa chính trị gia tăng về vấn đề Đài Loan cũng như trên Biển Đông. Việc chuyển sang vàng đã giúp Trung Quốc xây dựng một kho dự trữ chiến tranh an toàn trước các lệnh trừng phạt của Mỹ. Nga đã thực hiện bước đi này và các quốc gia khác có thể làm theo.

Việc Trung Quốc tăng cường dự trữ vàng cũng có thể là lời cảnh báo rằng nước này có thể sử dụng lượng lớn trái phiếu chính phủ Mỹ đang nắm giữ làm vũ khí. Nếu Trung Quốc bán phá giá những trái phiếu này đều có thể dẫn đến nguy cơ làm tăng chi phí đi vay, không chỉ ở Mỹ mà còn ở phần còn lại của thế giới phương Tây.

Nhưng theo Telegraph, trên hết, Mỹ có thể là kẻ thù tồi tệ nhất của chính mình. Niềm tin truyền thống vào các thể chế và hoạch định chính sách của Mỹ đang gặp rủi ro. Có những dấu hỏi lớn đối với cả hai ứng cử viên hàng đầu trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 này. Cả hai đều có vẻ sẽ lún sâu hơn vào một cuộc chiến thương mại mang tính bảo hộ, làm gia tăng căng thẳng hơn nữa với Trung Quốc.

Vị thế của đô la Mỹ có thể thay đổi theo nhiều cách khác nhau

Theo Telegraph, có thể sự thống trị của đồng đô la Mỹ sẽ tiếp tục bị xói mòn, nhưng điều này chỉ đơn giản diễn ra dưới hình thức tái cân bằng dần dần đối với các loại tiền tệ phương Tây khác, bao gồm đồng euro, cũng như đô la Úc và đô la Canada.

Đồng yên Nhật hiện có vẻ đang rẻ đáng kể, với lãi suất trái phiếu cuối cùng cũng bắt đầu tăng lên mức có thể thu hút người mua quốc tế. Ngay cả đồng bảng Anh cũng vẫn chiếm tỷ trọng lớn hơn trong dự trữ ngoại tệ toàn cầu (khoảng 5%) so với đồng Nhân dân tệ của Trung Quốc (dưới 3%). Nguồn tài sản có thể đầu tư ở Trung Quốc vẫn còn nhỏ.

Thị trường vàng không đủ lớn để hấp thụ toàn bộ số vốn mà Trung Quốc đưa ra nước ngoài. Ảnh: Freepik.

Khả năng né tránh các biện pháp trừng phạt bằng cách đa dạng hóa đồng đô la cũng bị hạn chế bởi khả năng các đồng minh của Mỹ sẽ phối hợp phản ứng trước mối đe dọa mới từ Trung Quốc, giống như cách họ đã làm với Nga khi nước này triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine.

Telegraph nhận định, thị trường vàng đơn giản là không đủ lớn để hấp thụ toàn bộ số vốn mà Trung Quốc đưa ra nước ngoài.

Nhưng trong trường hợp xấu nhất, giá trị đồng đô la giảm mạnh có thể gây ra những tác động tiêu cực đáng kể ở những nơi khác ở phương Tây, bao gồm cả tác động lan tỏa đến lãi suất cao hơn ở Anh và phần còn lại của châu Âu.

Do đó, theo Telegraph, các nhà đầu tư cần cảnh giác với những rủi ro địa chính trị, và tiếp tục theo dõi các tín hiệu từ Bắc Kinh.

Hữu Hiển