Khi nước NATO bất ngờ phát tín hiệu sẵn sàng ngừng viện trợ vũ khí cho Ukraine - Kỳ 1

Bộ trưởng Quốc phòng Italy, ông Guido Crosetto, đã tuyên bố rằng nước này sẽ chấm dứt hỗ trợ quân sự cho Kiev một khi lệnh ngừng bắn giữa Liên bang Nga và Ukraine có hiệu lực.

Bộ trưởng Quốc phòng Italy Guido Crosetto phát biểu trong một cuộc họp báo ở Rome. Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN.

Chuyên trang quân sự Bulgarinamilitary.com ngày 16/6 cho biết tuyên bố nêu trên được Bộ trưởng Quốc phòng Italy, ông Guido Crosetto đưa ra trong một cuộc phỏng vấn với tờ Corriere della Sera hôm 15/6. Quyết định này nhấn mạnh cam kết của Italy trong việc ưu tiên an ninh quốc gia trong khi tiếp tục cung cấp viện trợ nhân đạo và đánh dấu sự thay đổi quan trọng trong cách tiếp cận của Rome đối với cuộc xung đột giữa Liên bang Nga và Ukraine đã làm rung chuyển Đông Âu kể từ tháng 2/2022.

Ông Crosetto nhấn mạnh rằng Italy sẽ không làm cạn kiệt kho vũ khí của mình để duy trì quốc phòng cho Ukraine, nhưng vẫn duy trì các hỗ trợ phi quân sự nhằm hỗ trợ dân thường Ukraine bị ảnh hưởng bởi xung đột. Động thái này diễn ra trong bối cảnh các quốc gia châu Âu đang phải vật lộn với những tác động kinh tế và chính trị kéo dài của cuộc chiến Nga - Ukraine, làm dấy lên câu hỏi về tính bền vững của sự hỗ trợ thống nhất từ phương Tây đối với Kiev.

Phát biểu của ông Crosetto phản ánh một lập trường thực dụng giữa áp lực ngày càng gia tăng trong nước và quốc tế. “Khi một lệnh ngừng bắn thực sự diễn ra và một tiến trình đàm phán thực sự bắt đầu, chúng tôi sẽ chấm dứt hỗ trợ quân sự. Nhưng hiện tại, chúng tôi vẫn tiếp tục giúp Ukraine trong khả năng của mình”, ông nói với Corriere della Sera, một nhật báo hàng đầu của Italy.

Lời tuyên bố của ông Crosetto cho thấy Italy sẵn sàng chuyển hướng sang ngoại giao ngay khi cuộc chiến giữa Liên bang Nga và Ukraine lắng dịu, phù hợp với nỗ lực rộng hơn của châu Âu nhằm thúc đẩy hòa bình. Tuy nhiên, quyết định của Italy có thể gây ảnh hưởng lan tỏa trong liên minh xuyên Đại Tây Dương, tiềm ẩn khả năng ảnh hưởng đến chính sách của các quốc gia khác khi xung đột Nga – Ukraine bước vào giai đoạn then chốt.

Từ khi Liên bang Nga triển khai chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, Italy đã là một trong những nước ủng hộ kiên định, cung cấp nhiều gói viện trợ quân sự và nhân đạo, bao gồm các hệ thống phòng không tiên tiến, pháo binh và đạn dược – nhằm củng cố sức kháng cự của Ukraine. Một đóng góp nổi bật là hệ thống phòng không SAMP/T - nền tảng phòng không hợp tác Pháp – Italy, được thiết kế để đánh chặn máy bay, thiết bị bay không người lái (UAV) và tên lửa đạn đạo tầm ngắn.

Hệ thống này, còn gọi là MAMBA, sử dụng tên lửa Aster-30 có khả năng tiêu diệt mục tiêu ở khoảng cách lên đến 120km, cung cấp khả năng bảo vệ vững chắc trước các mối đe dọa trên không. Italy đã cung cấp cho Ukraine hai tổ hợp SAMP/T, mỗi tổ hợp trị giá khoảng 500 triệu USD, và hiện chỉ còn ba tổ hợp phục vụ nhu cầu quốc phòng trong nước. Radar của hệ thống có thể theo dõi đồng thời 100 mục tiêu, và cơ chế phóng thẳng đứng giúp phản ứng nhanh với các mối đe dọa linh hoạt, khiến nó trở thành trụ cột trong mạng lưới phòng không của Ukraine.

Hệ thống SAMP/T, do tập đoàn Eurosam (gồm MBDA Italy, MBDA France và Thales) phát triển, được coi là bước tiến công nghệ tương đương với hệ thống Patriot của Mỹ. Khác với Patriot sử dụng cơ chế phóng nghiêng, SAMP/T với phóng thẳng đứng giúp rút ngắn thời gian triển khai và nâng cao tính cơ động – điều cực kỳ cần thiết trên chiến trường biến động của Ukraine. Tên lửa Aster-30 đạt tốc độ trên Mach 4.5 và có thể đánh chặn mục tiêu ở độ cao lên đến 20km, cung cấp lá chắn đa năng trước các đợt tấn công bằng tên lửa từ Liên bang Nga.

Tuy nhiên, kho tên lửa Aster-30 của Ukraine đang gần cạn kiệt, khiến Kiev trong vài tuần gần đây đã đề nghị Italy và Pháp cung cấp thêm ít nhất 50 quả. Nhưng Italy vẫn do dự, viện dẫn lo ngại về kho dự trữ trong nước, trong khi Pháp cũng gặp tình trạng tương tự dù có nguồn dự trữ lớn hơn.

Đóng góp quân sự của Italy không chỉ dừng ở phòng không. Rome cũng đã cung cấp lựu pháo 155mm FH70, một loại pháo kéo có tầm bắn 24 km và tốc độ bắn 6 phát/phút. Những hệ thống này rất quan trọng trong các hoạt động mặt đất của Ukraine, đem lại tính cơ động và chính xác khi chống lại các vị trí của Liên bang Nga.

Ngoài ra, Italy cũng đã gửi hệ thống phòng không vác vai Stinger, vũ khí chống tăng hạng nhẹ, và hàng triệu viên đạn dược cỡ nhỏ. Dù không đóng vai trò lớn như Mỹ (quốc gia đã viện trợ quân sự hơn 50 tỷ USD), nhưng đóng góp của Italy vẫn mang tính chiến lược và bổ trợ hiệu quả cho các đồng minh, đồng thời tránh làm cạn kiệt nguồn lực quốc gia.

Viện trợ nhân đạo là trọng tâm trong chính sách hỗ trợ của Italy, thể hiện cam kết lịch sử trong phản ứng với các cuộc khủng hoảng toàn cầu. Từ năm 2022, Italy đã phân bổ hơn 800 triệu euro viện trợ phi quân sự, gồm vật tư y tế, lương thực và vật liệu trú ẩn cho người dân Ukraine phải di dời. Các tổ chức Italy, phối hợp với Liên hợp quốc, đã hỗ trợ sơ tán dân thường khỏi vùng chiến sự và giúp họ hội nhập tại châu Âu.

Ông Crosetto cam kết rằng viện trợ nhân đạo này sẽ không bị gián đoạn, ngay cả khi viện trợ quân sự kết thúc, nhấn mạnh mong muốn giữ vai trò lãnh đạo đạo đức của Italy: giảm thiểu đau khổ con người thay vì kéo dài chiến sự.

Chuyên trang quân sự Bulgarinamilitary.com lưu ý thời điểm công bố quyết định này của Italy trùng hợp với các hoạt động ngoại giao đang gia tăng. Các cuộc đàm phán gần đây giữa Liên bang Nga và Ukraine tại thành phố Istanbul của Thổ Nhĩ Kỳ dù chưa đạt kết quả, nhưng đã làm dấy lên hy vọng về một lệnh ngừng bắn.

Thủ tướng Italy, bà Giorgia Meloni đã đưa Rome trở thành cầu nối cho hòa bình, ủng hộ các nỗ lực trung gian do Mỹ dẫn đầu và các cuộc đàm phán do Vatican tổ chức.

Tháng 5/2025, bà Meloni xác nhận Đức Giáo hoàng Leo sẵn sàng tổ chức các cuộc đàm phán hòa bình, thể hiện rõ tham vọng ngoại giao của Italy. Viễn cảnh về một thỏa thuận ngừng bắn khiến các lãnh đạo châu Âu phải đánh giá lại vai trò của mình, trong khi Italy tìm cách cân bằng giữa nghĩa vụ với Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và các ưu tiên trong nước.

Quyết định của Italy cũng bị ảnh hưởng bởi bối cảnh nội bộ. Chính phủ liên minh của bà Meloni, gồm đảng Anh em nước Italy (Brothers of Italy), đảng Liên đoàn (League) và Forza Italia, có quan điểm khác biệt về vấn đề Ukraine. Đảng Liên đoàn của Matteo Salvini vốn có xu hướng thân Moskva (Moscow) và gần đây đã phản đối gói viện trợ quân sự 40 tỷ euro của Liên minh châu Âu (EU) cho Kiev.

Trong khi đó, Forza Italia theo hướng thân châu Âu hơn, ủng hộ tiếp tục hỗ trợ nhưng kêu gọi tiết kiệm tài khóa. Bà Meloni phải điều tiết các khác biệt này, giữ lập trường ủng hộ NATO nhưng đồng thời phản hồi lo ngại của công chúng về gánh nặng kinh tế của đất nước.

Các lệnh trừng phạt chống Liên bang Nga đã khiến Italy thiệt hại khoảng 171,4 tỷ euro, tương đương 2,9% GDP hàng năm, làm dấy lên yêu cầu đánh giá lại chính sách đối ngoại của Rome.

Đón đọc kỳ cuối: Nguyên nhân và tác động

Thành Nam