Chợ ở Moskva sau 5 năm biến đổi

Trong 5 năm, một khoảng thời gian tương đối ngắn, ở Moskva đã trải qua những thay đổi quan trọng trong lĩnh vưc thương mại - số lượng chợ giảm gần ba lần, số còn lại đang được sửa chữa, trong khi một số khác trở nên hiện đại hơn, gần giống như chợ ở châu Âu. Tuy nhiên, giá cả hàng hóa, thực phẩm vẫn cao, thiếu sản phẩm của các nhà sản xuất địa phương, cũng như các cuộc bạo loạn gần đây tại một khu chợ ở Moskva cho thấy rằng gần như các vấn đề trong lĩnh vực này vẫn chưa được giải quyết triệt để.

Vào giữa thế kỷ XX ở các nước phát triển, số lượng chợ giảm mạnh do sự mở rộng nhanh chóng của hệ thống siêu thị. Nhưng cuối cùng của thế kỷ trước, kiểu chợ truyền thống bắt đầu hồi sinh. Ở Pháp, có khoảng 36.000 chợ truyền thống, ở Anh có khoảng 500 chợ, hầu hết trong số đó là chợ mở vào dịp cuối tuần hoặc hai lần một tháng.

Hầu hết các chợ nông sản ở Mỹ được mở theo mùa, chợ bắt đầu hoạt động vào cuối tháng 5, hoặc đầu tháng 6 và đóng cửa vào giữa tháng 9 hoặc cuối tháng 10. Phần lớn các chợ hoạt động trong buổi sáng, buổi trưa thứ bảy hoặc chủ nhật, một số chỉ mở cửa một vài giờ vào buổi tối các ngày trong tuần.

Trong những năm cuối thế kỷ 20, tại Moskva có hơn 200 chợ, đó là những điểm chính trong lĩnh vực thương mại ở thủ đô Nga thời đó, hầu như người dân mua tất cả mọi thứ ở chợ, từ thực phẩm và quần áo với hàng hóa, đồ gia dụng. Một số chợ trông giống như cả một thành phố nhỏ với những luật lệ riêng nằm ngay giữa thủ đô nước Nga - một người mua thiếu kinh nghiệm có thể dễ dàng bị đi lạc trong dãy lều, quầy tạm bợ bày hàng hoá và đám đông người bán ồn ào.

Một trong những "chợ trời" lớn nhất Moskva thời đó là chợ Vòm (chợ Cherkizovsky). Trên diện tích hơn 230 hecta, các cộng đồng người bản địa các nước thuộc Liên xô cũ, công dân các nước Ấn Độ, Trung Quốc và Đông Nam Á vừa sinh sống vừa làm việc, vừa buôn bán. Khu chợ đã hoàn chỉnh cơ sở hạ tầng: có cửa hàng, quán cà phê và nhà hàng bán đủ thứ món ăn, có ngân hàng và văn phòng, có cả ký túc xá dành cho người nhập cư. Nhiều người trong số đó cư trú và làm việc ở Nga một cách bất hợp pháp.

Dần dần các khu trung tâm thương mại bắt đầu phát triển chung quanh các chợ. Nhiều chợ bị đóng cửa vì vi phạm pháp luật. Ngày 29 tháng 6 năm 2009, chợ Cherkizovsky đã bị đóng cửa do vi phạm các quy định về vệ sinh và an toàn cháy nổ, hơn 60.000 tấn hàng hóa ở chợ đã được di dời đi nơi khác, và bản thân khu chợ này đã bị tháo dỡ. Nhưng đây chỉ mới là bước đầu tiên.

Sau khi thay thế Yuri Luzhkov (Thị trưởng Moskva từ 1992 đến 2010) Thị trưởng Sergei Sobyanin đã tuyên chiến với các khu chợ nhếch nhác, hỗn độn trong thành phố để mang lại hình ảnh văn minh trong lĩnh vự thương mại ở Moskva: cuối năm 2010, chợ Emeral bị đóng cửa sau chuyến đi thị sát của Thị trưởng Sobyanin; tháng 5 năm 2011: chợ sân vận động nổi tiếng Luzhnhiki cũng bị dẹp bỏ.

Trước đây, ngay cả ở những khu chợ tương đối đàng hoàng, yên ổn nhất, vẫn thường xảy ra nhiều vụ cướp giật hay những vụ đụng độ giữa các nhóm tội phạm. "Giờ đây, an ninh ở chợ tốt hơn nhiều vì có camera giám sát đặt ở khắp mọi nơi" - bà Tatiana, một người bán hàng ở chợ cho biết. Tuy nhiên, những tên tội phạm không thể bị ngăn ngừa hay đuổi cổ chỉ bằng biện pháp này. Vụ việc xảy ở chợ Matveevsky vào cuối tháng 7 năm 2013 thu hút sự chú ý của nhiều người dân sau khi cảnh sát bị 20-30 người xông vào hành hung, ngăn cản khi đến chợ này để bắt giữ một tên hiếp dâm làm việc ở đây.

Sau đó, vào tháng 10 năm ngoái, ở vùng Tây Biryulevo, phía nam Moskva, một thanh niên bị đâm chết trước 1 khu nhà ở bởi một người nhập cư làm việc tại chợ hoa quả Pokrovka gần đó. Dân cư khu vực này tụ tập lại để yêu cầu cơ quan chức năng nhanh chóng điều tra vụ giết người và đòi đóng cửa chợ Pokrovka, nơi có nhiều người di cư bất hợp pháp làm việc, nhưng vụ phản đối biến thành thành vụ bạo động, kết quả gần 400 người đã bị bắt giữ .

Sau những vụ việc ầm ĩ này, nhà chức trách bắt tay vào việc lập lại trật tự ở các chợ với lòng nhiệt huyết tăng gấp đôi: cảnh sát, nhân viên điều tra tiến hành kiểm tra hàng loạt quầy  hàng trong các tòa nhà bán kiên cố của các khu chợ buôn bán hàng tiêu dùng và các khu chợ kho rau quả. Theo kế hoạch của Tòa thị chính Moskva, họ phải thay thế các kho rau quả kiểu này bằng các quần thể bán buôn thực phẩm hiện đại tương tự như khu chợ phân phối thứ phẩm "Ranzhis"ở châu Âu, còn các chợ hàng tiêu dùng phải có kế hoạch tái thiết để trở thành những trung tâm mua sắm quy củ, hiện đại.

Theo báo cáo của Sở Thương mại Moskva, từ 200 chợ tồn tại ở thành phố vào đầu năm 2000 đã giảm xuống còn khoảng 80 chợ vào cuối năm 2012. Hiện nay đang có 52 chợ ở nội đô, vào cuối năm nay con số này sẽ còn ít hơn nữa. Trong năm 2015, tất cả các khu buôn bán trong các khu nhà bán kiên cố sẽ được dẹp bỏ,  ở Moskva sẽ còn lại chủ yếu chợ ngoài trời chuyên bán nông sản.

Giờ đây, ở Moskva, thật khó tìm được một khu chợ xập xệ theo kiểu những năm 90 của thế kỷ trước. Để mua một chiếc túi giả thương hiệu thời trang nổi tiếng với giá 1 ngàn rúp hoặc một chiếc áo da với giá hời, người mua sẽ phải đi đến vùng ngoài rìa Moskva sau khi ngồi lắc lư trong chiếc xe marshut cũ trên 1 đoạn đường từ ga tàu điện ngầm. Chợ Sadovod, một trong số ít những khu chợ lớn còn sót lại ở Moskva, nơi cung cấp đủ loại hàng hoá: bạn có thể đến đây để mua một chiếc váy cưới, tiện tay có thể mua mấy con cá cảnh, chó mèo hay mua tranh vẽ và thảm lót sàn, có thể chọn một chiếc xe đẩy trẻ em, cây giống cho biệt thự hoặc một chiếc áo khoác lông thú đáng mơ ước tại khu vực "Da và lông thú". Ở đây bạn bị vây quanh với tiếng ồn và sự hối hả của dòng tiền rất lớn của hàng hóa bán buôn, bán lẻ, có thể sẽ khiến bạn thấy rối rắm, hay dễ nhầm lẫn trong lúc ban đầu, nhưng sau đó bạn sẽ có được cảm giác phấn khích khi bắt gặp lại không khí "chợ búa" của một thời đã bắt đầu bị rơi vào quên lãng.

"Ở đây, hàng của nước nào cũng có: Ý, Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ... Người ta thường đến đây mua hàng gì à? Đương nhiên, họ đi mua hàng giá rẻ, phần lớn là hàng Trung Quốc, bởi vì hàng loại này không phụ thuộc vào lệ phí nhập khẩu vào Nga ..." - cô bán hàng tên Lyudmila cho biết.

Chợ Sadovod đang ngày càng trở nên giống như trung tâm mua sắm, tất cả gian hàng đã được đưa vào khu vực xây dựng có mái che, mọi nơi đều sạch sẽ, có nhân viên bảo vệ và camera an ninh theo dõi để ngăn chặn kẻ trộm và những người gây rối. "Giờ đây, khu chợ biến đổi nhiều, trở thành gần như một trung tâm mua sắm, thích hợp với phương cách thương mại văn minh. Tiếp theo, công ty quản lý chợ sẽ cho xây dựng trung tâm mua sắm ba tầng với bãi đậu xe. Ở đây mọi thứ sẽ rất ngăn nắp, nối giữa các trung tâm mua sắm khu vực đi bộ thông thoáng" - Cô Helena, đại diện Cơ quan quản lý chợ đánh giá. Lời của cô Helena đã được những người bán hàng ở đây xác nhận: "Trước đây chúng tôi làm việc ở chợ sân vận động Luzhniki trong những gian lều tạm bợ ngoài trời. Giờ đây mọi thứ ở chợ này đều khép kín, không quá bẩn, điều đó sẽ thuận tiện cho việc lưu trữ hàng hóa, đóng mở cửa hàng" - Cô Lyudmila nhấn mạnh.

Tuy nhiên, vấn đề phương tiện giao thông đến khu chợ này cũng là điều quan trọng, không phải ai dễ dàng, thoải mái đến đây trên xe cá nhân, do đó, có ít khách hàng hơn so với chợ Vòm cũ. "Tại chợ Vòm, việc buôn bán, nhất là doanh thu bán lẻ tốt hơn vì nhiều khách đến. Tuy gần đây có 3 trạm tàu điện ngầm, nhưng đoạn đường từ đó đến chợ thường bị ùn tắc, lại còn phải khuân vác hàng hoá về Moskva, nên lượng khách mua hàng cũng giảm đi" - Cô Olga, một người  bán hàng khác nói thêm.

Không ai còn xa lạ với những thay đổi đang diễn ra trong lĩnh vực chợ bán thực phẩm, nông sản ở nội đô thành phố, hiện đang có 43 chợ dạng này ở Moskva hoàn toàn phụ thuộc vào công ty quản lý chợ. Một số chợ cũng cố gắng làm theo mô hình kiểu châu Âu để dành nơi bán các sản phẩm đặc hiệu, họ cho xây các dãy quầy hàng được trang trí đẹp, đưa ra nhiều dịch vụ tiện lợi, hoặc đang có kế hoạch mở các quán cà phê, quán ăn với các sản phẩm có tiếng của địa phương. Nhưng theo lệ thường thì thương nhân sẽ phải trả một giá quá cao cho kiểu bán hàng như vậy.

Ví dụ, ở chợ Dorogomilovsky nằm trong khu vực trung tâm Moskva, người bán hàng sẽ cẩn thận gói hàng hoá bạn đã mua và cắt cử người mang hàng cho bạn ra xe, nhưng mặc dù với dịch vụ tốt, xung quanh dãy quầy hàng đẹp đẽ có rất ít khách hàng. Thực tế là không phải ai cũng sẵn sàng mua quả anh đào nhập từ Azerbaijan với giá 600 rúp (khoảng 18 đôla)/kg, nếu họ có thể mua anh đào rẻ hơn trong một siêu thị gần đó.

"Chợ của chúng tôi được coi là có uy tín nhất tại Moskva, tuy không được như ở châu Âu, nhưng thật sự là 1 chợ tốt. Hiện nay, tuy số lượng khách hàng có giảm đi, phần lớn người dân thích mua hàng ở đại siêu thị "Auchan", hay siêu thị hạng sang "Azbuka", nhưng cũng có những người chỉ sử dụng các loại thực phẩm từ chợ Dorogomilovsky" - người bán hàng tên Darin hãnh diện nói.

Ở chợ Danilovsky cũng rất vắng khách mua hàng, mặc dù giá cả rẻ hơn so với chợ Dorogomilovsky. "Chợ này khá thuận tiện. Tôi đã từng làm việc nhiều năm ở chợ Vưkhino, sau đó chuyển đến đây, chợ Danilovsky tuy sạch đẹp, nhưng hầu như không có người mua vào ngày thường, chỉ vào thứ bảy, chủ nhật mới có khách hàng" - bà Tatiana, người đã mang rau quả từ trang trại ở vùng Crimea lên bán ở Moskva trong hơn hai mươi năm qua cho biết.

Gần khu dân cư cũng còn vài khu chợ tổng hợp. Chợ Koptevskiy, một khu chợ dạng này, được xem là chợ lâu đời nhất ở phía bắc Moskva. Ở đây có bán tất cả mọi thứ - từ thực phẩm đến quần áo, hóa chất gia dụng, đồ chơi, đồ gia dụng trong nhà... Trên dãy quầy hàng có mái che cho hàng hóa và người bán, nhưng người mua vẫn bị ướt nếu trời mưa.

Một nữ thương nhân bán hàng ở đây 12 năm cho hay: "Việc buôn bán ở đây hiện nay thuận tiện hơn nhiều khi mỗi người đều có chỗ bán hàng riêng có mái che, còn lúc trước, chúng tôi phải tự bày bàn, dựng quầy khi đi chợ. Nhà vệ sinh của chợ bây giờ cũng miễn phí. Người mua hàng ở đây không nhiều, phải chi có nhiều khách hàng hơn thì tốt quá". Một người bán hàng khác chuyển về đây từ chợ nhỏ Academichesky (đã bị dẹp bỏ) cũng than phiền: "Khách ở chợ này ít hơn nhiều so với khu chợ cũ, chỉ có người dân địa phương xung quanh đến đây mua hàng".

Một số thương nhân cố gắng kết nối với các nhà sản xuất ở nông trại trong vùng, nhưng để tìm sản phẩm từ nông trại địa phương trong các chợ ở Moskva vẫn còn là điều khó khăn. "Vâng, về cơ bản tất cả các sản phẩm đều là hàng nhập khẩu. Mặc dù thực tế chúng ta có các doanh nghiệp quy mô lớn cung cấp sản phẩm trên toàn quốc, nhưng phần sản phẩm của họ chiếm rất ít trong tổng sản phẩm tiêu thụ của Moskva. Hằng năm, trong 12 triệu tấn hàng hoá nông sản tiêu thụ ở Moskva, lượng hàng của doanh nghiệp địa phương bán ở chợ chỉ chiếm rất ít". Gíam đốc Sở thương mại và dịch vụ Moskva Alexei Nemeryuk phát biểu với phóng viên RIA Novosti.

Lượng nông sản nhập khẩu ở Moskva thay đổi tuỳ theo mùa. Theo lời ông Nemeryuk, vào mùa đông sản phẩm nhập khẩu chiếm khoảng 30%, và vào mùa hè - khoảng 5%. Như vậy, theo phóng viên RIA Novosti nhận xét, giờ đây rất ít người sản xuất hàng hóa bán hàng của mình ở các chợ, còn rau quả thường được nhập khẩu từ nước ngoài, may ra bạn có thể tìm thấy những lọ dưa chuột muối của các bà cụ Nga tự tay làm đựoc bày bán trong góc nhỏ ở các hội chợ ngoài trời vào cuối tuần ở Moskva.

Lược dịch từ bài: "Московские рынки за пять лет: от хаоса к цивилизации" - Тамара Ходова, Валерия Мишина- РИА Новости.