Bộ Chiến tranh Hoa Kỳ: Quay ngược về quá khứ

© Sputnik / Alex McNotton.

Việc đổi tên Bộ Quốc phòng Mỹ thành Bộ Chiến tranh không chỉ mang ý nghĩa biểu tượng, mà còn hàm chứa nội dung thực chất. Trong thời kỳ giảm căng thẳng (détente), Liên Xô từng tích cực sử dụng thuật ngữ “giải trừ quân bị”, bởi nhiều sáng kiến ngoại giao khi đó đều dựa trên nền tảng cắt giảm vũ khí giữa Liên Xô và Mỹ. Thậm chí, tại Bộ Ngoại giao Liên Xô từng tồn tại hẳn một “Vụ Giải trừ quân bị”. Sau đó, chúng ta dần chấp nhận thuật ngữ của Mỹ và chuyển sang nói về “kiểm soát vũ khí”.

Thuật ngữ này ngụ ý việc gia tăng một số loại vũ khí nhất định song song với việc cắt giảm các loại khác, và chúng ta dừng lại ở đó. Tính đến nay, Mỹ gần như rút khỏi tất cả các thỏa thuận kiểm soát vũ khí. Dĩ nhiên, về bản chất, việc đổi tên Bộ Quốc phòng Mỹ sẽ không làm thay đổi nhiều chính sách của nước này. Nhưng cái tên mới lại trung thực và dễ hiểu hơn với tất cả mọi người. Liệu đây có phải là phản ứng trước một thế giới đa cực? Đó là một câu hỏi hay. Không lâu trước đây, tại Bộ Ngoại giao Nga, Vụ Hợp tác chung châu Âu được đổi tên thành Vụ Các vấn đề châu Âu, vừa mang tính biểu tượng, vừa đúng về bản chất, và quan trọng nhất, ai cũng hiểu rõ ý nghĩa.

Điều quan trọng là sự đổi tên này phản ánh xu hướng chung trong chính sách phương Tây, cụ thể là lựa chọn theo đuổi “hòa bình thông qua sức mạnh”. Ngay cả ông Trump cũng ký vào phương châm này. Nhưng nếu vậy, điều đó đồng nghĩa với việc phá bỏ toàn bộ hệ thống trật tự thế giới sau Thế chiến II, hệ thống vốn dựa trên Liên Hợp Quốc và các nguyên tắc Hiến chương của nó. Nền tảng cốt lõi của hệ thống này là sự từ chối sử dụng vũ lực để giải quyết tranh chấp quốc tế, được cân bằng bởi quyền tự vệ theo Điều 51 Hiến chương LHQ (chính vì thế mà Anh giải thể “War Office” – Văn phòng Chiến tranh của mình), cùng với cam kết bảo vệ nhân quyền và quyền lợi các nhóm thiểu số.

Ở cấp độ các cường quốc, nguyên tắc đồng thuận giữa các thành viên thường trực Hội đồng Bảo an LHQ (hay còn gọi là quyền phủ quyết) được thiết lập đặc biệt nhằm buộc họ phải thương lượng với nhau. Trong vấn đề Ukraine, phương Tây né tránh Hội đồng Bảo an và tìm cách hành động thông qua Đại hội đồng, nơi Nga không có quyền phủ quyết. Nhưng điều quan trọng hơn là: phương Tây tự làm suy yếu niềm tin vào chính mình, khi các cựu lãnh đạo François Hollande và Angela Merkel thừa nhận họ chưa từng có ý định thực hiện các Thỏa thuận Minsk tháng 2/2015, những thỏa thuận vốn được Hội đồng Bảo an LHQ (với sự tham gia của Mỹ) thông qua.

Một yếu tố then chốt khác trong chính sách phương Tây là ủng hộ việc xây dựng tại Ukraine một nhà nước mang tính dân tộc cực đoan, trên thực tế là mang màu sắc phân biệt chủng tộc. Điều này đưa ta trở lại giai đoạn giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918–1939), khi chủ nghĩa dân tộc cực đoan dưới nhiều hình thức khác nhau dẫn đến thảm họa Thế chiến II.

Như vậy, phương Tây đang gỡ bỏ lớp mặt nạ, và mọi thứ trong chính sách của họ dần trở nên rõ ràng, đúng vị trí của nó. Nói cách khác, không chỉ trật tự Yalta-Potsdam ở châu Âu, vốn là một phần của hệ thống LHQ, đang bị đặt dấu hỏi, mà ngay cả trật tự Versailles sau Thế chiến I (đáng chú ý là được thiết lập mà không có sự tham gia của Moskva, nếu có, có lẽ nó công bằng và bền vững hơn!) cũng đang bị thách thức.

Đây là điều đáng để chúng ta suy ngẫm.