Nga đang thua IS trong cuộc chiến trên mạng xã hội?

Nhiều ý kiến cho rằng, Nga cần làm nhiều hơn nữa nhằm chống lại việc tuyển dụng thanh niên Nga tham gia vào phong trào thánh chiến của IS.

Có một thực tế hiện nay là khá nhiều công dân Nga đang chiến đấu trong hàng ngũ của tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS. Chính phủ Nga đã công khai bày tỏ quan ngại về tính hiệu quả trong việc tuyển mộ các thanh niên Nga trở thành các chiến binh thánh chiến của IS.

Theo ước tính của nhiều cơ quan thuộc chính phủ, hiện có khoảng từ 2.000 – 5.000 người Nga đang tham gia vào các tổ chức khủng bố khác nhau trong đó có tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS.

Các chuyên gia và quan chức Nga đồng quan điểm khi cho rằng, IS đang tăng cường tuyển mộ các công dân Nga vào tổ chức của mình nhưng họ cho rằng, việc tuyển mộ này chỉ giới hạn ở những khu vực có người Hồi giáo sinh sống ở Bắc Kavkaz. Tuy nhiên, với hàng loạt sự kiện xảy ra trong thời gian gần đây đã cho thấy rằng vấn đề này đã bị đánh giá quá thấp ở Nga.

IS đang len lỏi vào những vùng trung tâm của nước Nga

Ngày 16/6 vừa qua, Giám đốc Cơ quan An ninh liên bang Nga (FSB) Alexander Bortnikov đã phát biểu tại Ủy ban chống khủng bố quốc gia rằng, nhiều thanh niên từ miền Trung nước Nga hiện đang tìm cách để tới Syria và đầu quân cho tổ chức Nhà nước Hồi giáo.

"Hơn 200 cư dân của vùng Volga [Volga Federal District] hiện đang chiến đấu trong hàng ngũ của phiến quân IS tại Syria và Iraq", ông Bortnikov cho biết. 

Một bằng chứng có thể đã “gây sốc” cho dư luận Nga trong thời gian gần đây là việc 4 cô gái trẻ, trong đó có một người chỉ mới 16 tuổi và 2 người khác hiện đang là sinh viên tại các trường đại học uy tín ở Moscow đã cố gắng tìm cách tới Syria để tham gia vào tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS. Thực tế này chắc chắn khiến Điện Kremlin bị bất ngờ bởi các biện pháp tuyên truyền của IS đã tới tận Moscow và việc tuyển mộ của chúng đã phát huy hiệu quả.

Ông Dmitry Peskov, phát ngôn viên của Tổng thống Nga Vladimir Putin đã nói với các nhà báo rằng, hiện Ủy ban chống khủng bố quốc gia và FSB đang tiến hành điều tra các đối tượng bị IS tuyển mộ vừa được phát hiện. " Việc tuyển mộ của IS là một vấn đề nghiêm trọng và đây là một quá trình nguy hiểm", ông Peskov nói.

Khu vực Bắc Kavkaz có vẻ là nơi tương đối dễ dàng cho IS tuyển mộ thành viên từ các nhóm cực đoan địa phương và dễ dàng trốn sang Syria. Trong khi đó, vùng miền Trung nước Nga hay vùng Volga với cộng đồng Hồi giáo lớn cho đến bây giờ vẫn được coi là nằm ngoài phạm vi tuyển mộ của IS. Theo ông Bortnikov, 200 người ở vùng Volga gia nhập tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS rất có thể đến từ Bashkiria và Tatarstan, nơi người Hồi giáo chiếm hơn 50% dân số. 

Mạng xã hội - mảnh đất màu mỡ để tuyển dụng chiến binh thánh chiến

Một ví dụ gần đây nhất về việc công dân Nga cố gắng gia nhập tổ chức Nhà nước Hồi giáo xảy ra tại Moscow. Cô gái có tên là Varvara Karaulova - sinh viên trường Đại học Quốc gia Moscow danh tiếng đột nhiên biến mất khỏi nhà. Cô sinh viên này đã đi du lịch đến Thổ Nhĩ Kỳ và chỉ sau khi cha cô gái đăng tải câu chuyện của cô trên các mạng xã hội Nga, nhà chức trách Thổ Nhĩ Kỳ đã bị bắt giữ cô sinh viên này tại biên giới với Syria. Câu chuyện của Varvara Karaulova đã giúp làm sáng tỏ cách thức tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS tuyển thành viên mới tại Nga và các nước hậu Xô Viết khác.

Cô sinh viên Karaulova bị cáo buộc có ý định đi du lịch tới Syria để kết hôn với một người đàn ông Tatarstan - người đã tham gia IS - mà cô chưa bao giờ giáp mặt. 

Theo một tờ báo của Nga , cô sinh viên này được giới thiệu với chồng tương lai trên VKontakte (VK) - một mạng xã hội của Nga. Sau ba năm với "mối tình ảo" trên VK và WhatsApp, người đàn ông với tên gọi là Klaus đã dụ Karaulova đi du lịch đến Syria để cưới anh ta. 

Việc cô gái người Nga bị bắt giữ tại biên giới Thổ Nhĩ Kỳ - Syria cùng một nhóm 13 người đã cho thấy thực tế rằng, IS đã kết hợp rất tốt việc tuyển dụng trên mạng với người của chúng trên mặt đất, trong đó Thổ Nhĩ Kỳ là một điểm chuyển giao quan trọng đối với những thành viên mới gia nhập IS.

Nhà chức trách Nga cho rằng, Klaus là một nhà tuyển dụng chuyên nghiệp các “cô dâu thánh chiến" cho các chiến binh của tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS và tên này hiện có một số "mối tình" tương tự như với Karaulova trên mạng VK.

Hiện các mạng xã hội ở Nga, trong đó bao gồm VK và Odnoklassniki đang tràn ngập những tài khoản có cảm tình với chủ nghĩa cực đoan và đây là một yếu tố quan trọng trong chiến lược tuyển dụng của IS tại Nga. Tháng 10 năm ngoái, Văn phòng Tổng Công tố Nga đã yêu cầu VK gỡ bỏ 7 trang mạng có liên hệ với tổ chức Nhà nước Hồi giáo. Tuy nhiên, việc xác định các nội dung cực đoan trên mạng trực tuyến của nhà chức trách không thấm vào đâu so với những tài khoản cực đoan mới được lập ra.

Trong thực tế, hàng ngàn trang cộng đồng thân IS hiện vẫn tồn tại trên VK. Một số trong những trang này được ngụy trang thành các nhóm dành riêng cho đạo Hồi hay giảng thuyết tôn giáo, trong khi những trang khác hoạt động một cách công khai không cần phải giấu diếm.

Không giống như Facebook và Twitter, VK không có chính sách yêu cầu các mạng xã hội ngăn chặn các tài khoản thân IS. Theo bộ phần báo chí của VK, mạng này chỉ ngăn chặn các tài khoản đó khi nó kích động bạo lực hoặc khủng bố.

Người ta ước tính rằng, hiện có hơn 10.000 trang cộng đồng nhỏ có liên quan tới IS đang tồn tại trên VK. Những trang này công khai đăng tải những thông tin cập nhật về cuộc sống hàng ngày ở các nước Hồi giáo, thơ ca thánh chiến lãng mạn cũng như giới thiệu các chiến binh trẻ tuổi chưa lập gia đình.

Các thành viên IS cũng tạo ra các tài khoản bằng tiếng Nga và tiếng Arab. Đó là lý do tại sao các mạng xã hội chỉ có thể lọc một phần của nội dung mà họ đăng tải. Các tài khoản này thậm chí còn gợi ý rằng, tổ chức đã quyết định chuyển một số hoạt động quảng bá của nó từ Twitter và Facebook sang mạng xã hội Nga - nơi các bài viết cực đoan ít có khả năng bị xóa.

Liệu mối đe dọa từ hoạt động tuyển mộ của IS có bị phóng đại?

Có ý kiến cho rằng, cho đến nay Chính phủ Nga mới chủ yếu chỉ xử lý những người có ý định gia nhập tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS hoặc những người gia nhập IS trở về từ Iraq và Syria mà bỏ qua cội rễ của vấn đề. Những ý kiến này cho rằng, điều quan trọng là Chính phủ Nga cần phải đối phó với mối đe dọa trong lĩnh vực không gian mạng [nơi những ý tưởng cực đoan ngày càng có sức hấp dẫn] trong đó có việc chống lại sự hùng biện nhằm tuyển mộ trực tuyến của IS. Trong cuộc chiến này, cần phải có sự tham gia của các mạng xã hội.

Tuy nhiên, bất chấp sự gia tăng những hoạt động của IS trong việc tuyển mộ thanh niên Nga, một số chuyên gia lại cho rằng mối đe dọa từ khả năng tuyên truyền của IS thực ra là đang được nói quá lên.

"Cho đến nay, các cơ quan tình báo và an ninh Nga đã thổi phồng quá mức về khả năng tuyên truyền của IS", ông Alexei Malashenko, một chuyên gia về tôn giáo và an ninh tại Trung tâm Carnegie tại Moscow nhận định trong cuộc trả lời phỏng vấn.

"Tuy nhiên, chúng ta cũng không nên phớt lờ những lời tuyên truyền mà IS đã thực hiện bằng 23 thứ tiếng khác nhau, bao gồm cả tiếng Nga và những lời tuyên truyền này đã có những kết quả nhất định. Đến nay đã có khoảng 1.700-3.000 công dân Nga gia nhập IS", ông Malashenko nói.

Theo ông Malashenko, nhiều người trong số trên đã cảm thấy thất vọng, vỡ mộng khi gia nhập IS và đã trở lại. Tuy nhiên, "sẽ là một sự phóng đại nếu cứ nghĩ rằng những người trở về Nga sau khi gia nhập IS sẽ đặt ra mối đe dọa lớn cho đất nước”, ông Malashenko nói.

Tuy nhiên ông Malashenko đồng thời cũng cảnh báo rằng "trong trường hợp tình hình kinh tế xấu đi, sự bất mãn ở Bắc Kavkaz gia tăng có thể dẫn đến tình trạng bất ổn trong xã hội và biến thành chủ nghĩa cực đoan tôn giáo".

"Trong trường hợp này, những người trở về sau khi gia nhập IS, với kinh nghiệm quân sự có thể đóng một vai trò quan trọng", ông Malashenko nhận định./.