Crimea sáp nhập vào Nga, các ngân hàng Ukraine mang tiếng cướp tiền dân

Mười tháng sau khi Crimea sáp nhập vào Nga, người dân Crimea đang phải hỏi: “Tiền chúng tôi đâu?”, do họ đã gởi tiền tiết kiệm vào các ngân hàng Ukraine ở Crimea.

Ngân viên ngân hàng Ukraine ngồi chơi vì không thể hoàn trả tiền gởi tiết kiệm

Hàng ngàn người dân thường Crimea hầu như không thể nhận tiền gởi tiết kiệm của họ ở các ngân hàng Ukraine vốn bị lỗ nặng và ngày càng lỗ, do hàng tỷ USD cho vay ở Crimea không được hoàn trả vốn và lãi.

Luật sư của các ngân hàng này đang chuẩn bị đơn kiện Nga và Crimea, vốn đã quốc hữu hóa và kê biên tài sản các trụ sở, phương tiện làm việc và cả tiền mặt của những ngân hàng Ukraine.

Hầu hết các buồng rút tiền ATM ở Crimea không còn nhận thẻ do các ngân hàng không phải của Nga phát, thẻ tín dụng của nước ngoài cũng không thể sử dụng để mua sắm.

Điện thoại di động không phải của Crimea đều không thể tiếp sóng. Mà nếu có chăng nữa, gọi cho người Crimea khác cũng rất phức tạp: hầu hết cư dân bán đảo này đều phải có số điện thoại di động mới, vì dịch vụ điện thoại di động Ukraine đã bị cắt.

Sự hỗn loạn của ngân hàng và điện thoại này chính là “mặt trận” khác trong cuộc căng thẳng giữa Ukraine với Nga.

Dân Crimea không trách ông Putin

Crimea vốn từng thuộc Ukraine trong 60 năm, sau khi sáp nhập vào Nga thì các ngân hàng Ukraine phải đóng cửa, đồng tiền Ukraine không còn giá trị.

Hậu quả: kinh tế đảo lộn khiến nhiều doanh nghiệp phải đóng cửa, đời sống của hàng ngàn người bị đảo lộn, nhưng theo Reuters, đa số người được hỏi đều không trách Tổng thống Nga Vladimir Putin, người đã ký sắc lệnh sáp nhập Crimea vào Nga.

Họ trách các ngân hàng và chính phủ Ukraine đã “cướp” tiền của họ. Sự bất tín nhiệm này chỉ ra đó là một chiến thắng của Nga trong mục tiêu thu hồi lại phần đất từng thuộc Nga. Và nó cũng gợi ý: Kiev rất ít có cơ hội thu hồi lại được bán đảo Crimea.


Nhiều người dân ở Crimea năm ngoái có mức lương trung bình chưa tới 400 USD/tháng, vẫn không thể tiếp cận tài khoản ngân hàng Ukraine của họ.

Tổng cộng các ngân hàng Ukraine cho các doanh nghiệp và cá nhân ở Crimea vay khoảng 1,8 tỷ USD, vào thời điểm Nga sáp nhập Crimea, theo Ngân hàng trung ương Ukraine cho Reuters biết.

Một quan chức của cơ quan này cũng cho biết: các khoản nợ xấu càng khiến những ngân hàng Ukraine khó thể hoàn tiền cho người Crimea gửi tiền tiết kiệm.

Việc Nga tịch thu các chi nhánh và tài liệu của những ngân hàng này càng gây khó khăn hơn.

Để giúp người Crimea, Moscow đã bồi thường cho người gởi tiền vào các ngân hàng Ukraine, thông qua một quỹ có bảo hiểm những khoản gởi tiền vào ngân hàng Nga.

Theo Quỹ bảo vệ người gởi tiền ở Crimea, đến ngày 6.11, họ đã chi trả hơn 500 triệu USD cho 196.400 chủ tài khoản.

Nhưng khoản đền bù này đã đạt mức trần. Nữ Thủ tướng Yevgenia Bavykina của chính phủ Crimea,  người phụ trách mảng kinh tế, nói hồi tháng 10 rằng các chủ tài khoản đang bị nợ hơn 425 triệu USD, phần nào vì Quỹ hạn chế mức bồi thường 15.000 USD/tài khoản.

Bà nói Quỹ vẫn hy vọng sẽ trả nốt số tiền còn lại cho người gửi tiền, bằng cách bán tài sản của các ngân hàng Ukraine bị tịch thu.

Chính phủ Crimea cũng kêu gọi người dân trả lại khoản vay cho Quỹ, thay vì cho các ngân hàng Ukraine. Với hy vọng người dân sẽ nghe theo lời kêu gọi này, bà Bavykina nói: “Nhân dân Crimea rất đáng tôn trọng vì sự đứng đắn và thiện chí của họ”.

Bà Bavykina nói Quỹ đền bù cho người viết đơn yêu cầu. Nhưng trong hàng ngàn trường hợp, rất khó xác minh người gởi đã gởi chính xác bao nhiêu tiền, bà nói.

Gặp phải rắc rối vì mất giấy tờ

Khi không còn chi nhánh ngân hàng Ukraine hoạt động ở Crimea, việc yêu cầu xác minh là không thể, theo sự phàn nàn của người dân Crimea.

Bên ngoài một trụ sở ngân hàng, bà cụ Margarita Pobudilova, cựu công nhân xí nghiệp 77 tuổi, phàn nàn việc bà không thể nhận lại số tiền gửi tiết kiệm tương đương hơn 3.000 USD: “Họ chẳng trả tiền cho tôi”.

Hồi tháng 2, bà đầu tư khoảng 3.600 USD vào một tài khoản kỳ hạn một tháng của ngân hàng Kiiv Rus (Ukraine) nhưng khi đến hạn, Nga đưa quân vào Crimea khiến các ngân hàng Ukraine tháo chạy.  

Bà Pobudilova nói bà không thể lấy lại vốn vì ngân hàng đã chặn thẻ nợ của bà.

Bà làm nộp đơn vào Quỹ bồi thường, nhưng được thông báo họ không thể bồi thường, trừ phi hợp đồng đầu tư của bà với ngân hàng Kiiv Rus được gia hạn. Người tư vấn đề nghị bà viết thư gửi Kiiv Rus.

Nhưng người cháu trai Vladimir cho biết bà đã liên hệ, nhưng “ngân hàng này thậm chí chẳng thèm nói chuyện với bà”.  

Kyiv Rus từ chối bình luận.

Cụ bà hưu trí Irina (giấu tên họ) nói bà không thể nhận lại số tiền hơn 100.000 USD gửi Privatbank (Ukraine). 

Vấn đề là hộ chiếu của bà: bà đã sống ở Crimea 40 năm, nhưng hai năm trước bà làm hộ chiếu mới ở Kiev (Ukraine) vì bị mất giấy tờ. Hộ chiếu mới ghi bà sống ở Kiev.

Sau khi Crimea sáp nhập vào Nga, cụ Irina nói “Tôi biết mình gặp rắc rối” và bà đã ráng tìm cách sửa để hộ chiếu ghi địa chỉ ở Crimea của bà, thậm chí bà đã kiện ra tòa.

Khi cụ Irina tính rút tiền gửi ở Privatbank, nơi này chỉ đề nghị một hợp đồng gửi tiền tiết kiệm trong 5 năm và hưởng mức lãi hàng năm 7% (thấp hơn cả tỷ lệ lạm phát hàng năm của Ukraine). Cụ Irina từ chối. 

Privatbank nói không thể bình luận về trường hợp của cụ nếu không có thêm thông tin.

Đến khi tòa tuyên bà thắng kiện, bà có giấy tờ tùy thân mới xác nhận bà là công dân Crimea, thì bà đã trễ hạn nộp đơn gửi Quỹ bồi thường. Quỹ này nay đề nghị chỉ đền bù từng khoản nhỏ. Bà nói: “Tôi sẽ mất rất nhiều tiền, và tôi cần số tiền ấy cho việc học của con trai tôi”. 

Có chăng sự gian dối ?

Phó thống đốc thứ nhất Oleksandr Pysaruk của Ngân hàng trung ương Ukraine nói: “Về pháp lý, các ngân hàng Ukraine buộc phải trả lại tiền cho người gửi tiền Crimea, vì Ukraine không công nhận sự sáp nhập vào Nga”.

Nhưng ông nói hàng trăm triệu USD nợ xấu khiến các ngân hàng Ukraine không thể đền bù.

Mà các chính sách của những ngân hàng Ukraine đối với thân chủ Crimea cũng khác nhau: một số dành ưu ái cho người Crimea đã chọn đến sống ở các vùng khác của Ukraine.

Nhưng chỉ có 19.150 công dân trong tổng số gần 2 triệu dân Crimea ra đi, theo Bộ Chính sách Xã hội Ukraine.

Về khoản nợ xấu, Privatbank tính lãi, nhưng Oschadbank thì không.

Lãnh đạo ngân hàng Ukrgasbank (thuộc nhà nước Ukraine) có 11 chi nhánh ở Crimea, nói bất kỳ thân chủ nào của các chi nhánh này có thể đến các vùng khác của Crimea để rút tiền. Đến tháng 8, các người gửi tiền đã rút 80% trong tổng số 25 triệu USD tiền gửi.

Oschadbank cũng có chính sách cho phép thân chủ rút tiền ở các vùng khác của Ukraine, và là nơi duy nhất tại Ukraine hoàn trả 100% số tiền cho các chủ tài khoản.  

Pyshnyy nói Oschadbank kiểm tra rất kỹ đơn rút tiền của người gửi, nhất là của người vẫn còn sống ở Crimea: “Chúng tôi muốn bảo đảm không có thân chủ nào dám lừa gạt chúng tôi”.

Phó thống đốc Pysaruk nói đã có một số công dân Crimea toan “ăn gian” bằng cách đòi bồi thường từ Quỹ bồi thường của Nga lẫn của các ngân hàng Ukraine.

Privatbank có 321.000 thân chủ ở Crimea, đã “treo” tất cả các tài khoản ở đó. Người Crimea đã chuyển đến các vùng khác của Ukraine có thể đến nhận một phần tiền gửi.

Chủ tịch ngân hàng này, ông Dubilet nói: “Với những ai vẫn sống ở Crimea, chúng tôi đề nghị thân chủ chờ thêm một thời gian, cho đến khi chúng tôi xử lý xong các vấn đề này nơi tòa án”.

Chẳng ai có thể biết những thân chủ này sẽ phải chờ bao lâu.