Nước cờ cao tay đột ngột của Nga trước Ukraine

Moscow giành thế chủ động

Tổng thống Nga Vladimir Putin vừa đột ngột nêu đề xuất đưa lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc (LHQ) vào khu vực xung đột ở Ukraine.

Đây được đánh giá là động thái mang tính bước ngoặt bởi trước đây Kiev từng chủ động nêu ra vấn đề này trong khi Moscow bày tỏ hoài nghi.

Báo chí Nga cho rằng trong bối cảnh Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko chuẩn bị đưa ra yêu cầu này tại Đại hội đồng LHQ vào cuối tháng 9, Điện Kremli có sự thay đổi đột ngột như vậy là vì muốn giành vị thế người nêu sáng kiến.

Giờ đây, Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (HĐBA LHQ) sẽ thảo luận dự thảo nghị quyết của phía Nga trước, chứ không phải của Ukraine.

Tổng thống Putin công bố sáng kiến của mình tại cuộc họp báo tổng kết hội nghị BRICS ở Hạ Môn (Trung Quốc). Theo lời ông, lực lượng gìn giữ hòa bình có thể xuất hiện tại Donbass với điều kiện nhiệm vụ của lực lượng này chỉ là đảm bảo an toàn cho phái bộ Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE).

Một yêu cầu khác của ông Putin là lính “mũ nồi xanh” chỉ được hiện diện ở đường giới tuyến, chứ không phải trên lãnh thổ hai nước cộng hòa tự xưng Donetsk (DPR) và Lugansk (LPR).

Yêu cầu thứ ba: vấn đề đưa quân gìn giữ hòa bình “chỉ được thực hiện sau khi phân định hai bên và rút vũ khí hạng nặng”.

Và yêu cầu thứ tư: phải thiết lập “liên lạc trực tiếp” với đại diện Donetsk và Lugansk để bố trí quân đội LHQ.

Ý tưởng đưa lực lượng gìn giữ hòa bình vào Donbass được chính quyền Ukraine nêu lên ít nhất là từ tháng 2/2015. Từ đó đến nay, giới chức Nga luôn hoài nghi yêu cầu này. Ví dụ, mới đây, hôm 2/9, Đại sứ Nga tại LHQ Vasily Nebenzia tuyên bố: “Đến ngày hôm nay chúng ta chỉ có hai khuôn khổ thảo luận vấn đề Ukraine, đó là nhóm Normandy (gồm Đức, Pháp, Nga, Ukraine) và nhóm Tiếp xúc (OSCE, Ukraine, Nga, DPR và LPR).


Tuyên bố (của Kiev) về sứ mệnh hòa bình nhắm tới mục đích phục vụ nhu cầu trong nước và là đòn ngụy trang của chính quyền Ukraine. Đó là âm mưu tạo ấn tượng về một tiến trình theo định dạng mới trong khi tiếp tục không thực hiện rõ ràng và dứt khoát kế hoạch giải quyết đã được quy định trong thỏa thuận Minsk”.

Ngày 5/9, người đứng đầu Ủy ban về các vấn đề quốc tế Hội đồng liên bang (Thượng viện Nga) Konstantin Kosachev giải thích trên trang Facebook: “Thứ nhất, sáng kiến này xóa bỏ cáo buộc của Ukraine và phương Tây rằng Nga không muốn thực hiện một điều kiện quan trọng về đảm bảo an toàn trước khi thực hiện các nội dung khác của thỏa thuận Minsk.

Thứ hai, sáng kiến này rất thực tiễn, và (đối với Kiev) nó đe dọa lập lại tình trạng yên tĩnh tại đường giới tuyến, tước đi của chính quyền Kiev cơ hội tuyên truyền về nhu cầu giả tạo chống lại thói hiếu chiến của Nga.

Thứ ba, ý tưởng này được thực hiện sẽ khiến cho kế hoạch cung cấp vũ khí sát thương của Mỹ cho Ukraine trở thành thừa và không còn ý nghĩa. Vũ khí này sẽ để chống lại ai, lực lượng LHQ ư?

Và, thứ tư, bằng tuyên bố này Nga đã giành lấy sáng kiến về mình và khiến cho Ukraine phải đi tìm lý lẽ biện luận cho việc vì sao không nên làm điều mà bản thân họ đã đề xuất”.

Kiev lúng túng

Phản ứng quốc tế đầu tiên trước tuyên bố của ông Putin đến từ nước Đức. Ngoại trưởng Sigma Gabriel cho rằng sáng kiến của Nga thức tỉnh châu Âu phải tiến tới một “nút gỡ mới” với Moscow. Ông Gabriel nói:

“Nga đã thay đổi chính sách với Ukraine. Chúng ta không nên bỏ qua thời điểm này” và nhận định rằng việc đưa quân gìn giữ hòa bình đến Donbass có thể là bước đi đầu tiên để dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt Nga.

Nhanh chóng sau đó, Ukraine cũng có phản ứng trước sáng kiến của Tổng thống Putin nhưng là cáo buộc Moscow luôn "phá hoại" đề xuất của Kiev.

Bộ Ngoại giao Ukraine nêu ra điều kiện ban đầu của Kiev: “Bất kỳ một sự hiện diện lực lượng gìn giữ hòa bình quốc tế nào cũng phải nhằm mục đích rút tất cả các lực lượng chiếm đóng và lính đánh thuê cũng như vũ khí khỏi lãnh thổ Ukraine và đảm bảo kiểm soát chắc chắn biên giới Nga - Ukraine để ngăn chặn binh lính, vũ khí, kỹ thuật và tay súng đánh thuê từ Nga lọt sang”.
Về thành phần của lực lượng gìn giữ hòa bình, Bộ Ngoại giao Ukraine cũng cho rằng “không thể có sự hiện diện của binh sĩ hoặc nhân sự khác của nước xâm lược trên lãnh thổ Ukraine dưới hình thức lực lượng gìn giữ hòa bình”.

Phó chủ tịch Quốc hội Ukraine Irina Gherashenko, người đại diện cho Ukraine tại nhóm Tiếp xúc, cũng có quan điểm tương tự. Bà gọi hình thức “phái bộ gìn giữ hòa bình” tại Donbass mà Tổng thống Nga tuyên bố là “không thể chấp nhận được”.

Theo bà, phái bộ gìn giữ hòa bình phải hiện diện ở lãnh thổ Donbass không chịu quyền kiểm soát của Kiev, chứ không phải chỉ ở đường giới tuyến.

Trong khi đó, ông Aleksander Chernenko, đại biểu Quốc hội Ukraine từ khối “Khối Petro Poroshenko” cầm quyền, cũng không tin vào thái độ chân thành và mong muốn giải quyết xung đột tại Donbass của phía Nga. Ông nói: “Moscow không hướng tới giải quyết vấn đề.

Họ chỉ muốn giành sáng kiến từ phía Ukraine. Vì người đầu tiên đưa ra sáng kiến này, trước cả ông Putin, là Tổng thống Ukraine. Mục đích của Kremlin là quy định pháp lý về đường giới tuyến, tách rời một phần lãnh thổ Ukraine. Tất nhiên, Kiev sẽ chống lại điều đó”.


Một nghị sĩ khác của Ukraine đại diện cho phe đối lập là Igor Popov lại cho rằng Tổng thống Poroshenko “ban đầu xem vấn đề gọi lực lượng gìn giữ hòa bình như cái cớ để trì hoãn việc trình ra Quốc hội dự luật về tái hội nhập Donbass và như một cách quảng bá cho riêng mình trên trường quốc tế và trong nước”.

Phía Ukraine cho biết có thể đệ trình lên HĐBA LHQ dự thảo nghị quyết của mình về phái bộ gìn giữ hòa bình tại Donbass. Đại sứ Ukraine tại LHQ Vladimir Elchenko để ngỏ khả năng các bên sẽ làm việc trên cơ sở dự thảo của phía Nga – với điều kiện thêm vào những quan điểm của Kiev.