Giấc mơ lớn của BRICS đã qua chưa?

BRICS chưa bao giờ là một thực thể đồng nhất và ngay từ đầu đã có những lỗ hổng về niềm tin và quan điểm khác nhau.


Theo bài viết của tác giả Kaveh L. Afrasiabi trên trang tin “Eurasiareview” mới đây, mấy năm qua Mỹ đã cố gắng khá tốt trong việc chống lại một thách thức lớn đối với vị thế bá chủ toàn cầu của mình được tạo ra bởi một liên minh “các nền kinh tế mới nổi” BRICS (gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi). Nhóm này đã mạnh dạn cải cách các thể chế tài chính do phương Tây thống trị, đưa ra các lựa chọn thay thế cho đồng USD, cơ cấu lại nền kinh tế thế giới,... 

Tuy nhiên, BRICS chưa bao giờ là một thực thể đồng nhất. Chẳng hạn, thỏa thuận chia sẻ hạt nhân giữa Ấn Độ và Mỹ đã giúp Ấn Độ có được những mục đích thực tế và hiệu quả từ Mỹ. Và bây giờ Ấn Độ đang chuẩn bị cho việc chủ trì hội nghị thượng đỉnh của BRICS vào tháng Mười tới, nhưng một câu hỏi lớn được đặt ra là kết quả thực sự của hội nghị sẽ là gì?

Đây là một câu hỏi khó đối với các nước BRICS để suy nghĩ từ giờ tới khi diễn ra hội nghị, khoảng thời gian vừa phải để các nước BRICS nhìn lại về lịch sử và sự phát triển của nhóm kể từ hội nghị thượng đỉnh đầu tiên ở Yekateringburg (Nga) vào tháng 6/2009.

Rất nhiều mục tiêu trên giấy đầy tham vọng được khởi đầu bằng việc thành lập một Ngân hàng Phát triển mới (NDB), nhưng kết quả thực tế đem lại có thể là tiêu cực cho các bên liên quan. Sự giận dữ đáp trả của Mỹ trước thách thức đến từ BRICS đã dẫn đến những hậu quả nặng nề đối với Nga và Brazil.

Làm thế nào mà Mỹ có thể thực hiện được những "cú phản đòn" rất nhanh chóng và hiệu quả như vậy? Tất nhiên, Mỹ đã dùng quyền lực cứng và mềm khổng lồ của mình để chấm dứt "sự mơ mộng" của BRICS. Đầu tiên là cuộc khủng hoảng ở Ukraine đã "gây khó" cho Tổng thống Nga Putin, cùng với các lệnh trừng phạt sau đó của phương Tây.

Tiếp đến là việc phối hợp với Saudi Arabia "lũng đoạn" thị trường dầu mỏ dẫn đến việc tàn phá nặng nề nền kinh tế phụ thuộc dầu mỏ của Nga. Và cuối cùng là tìm cách thay đổi chế độ ở Brazil. Kết quả là, theo giới phân tích, Brazil hiện nay trên thực tế đã hoàn toàn trở lại trong quỹ đạo của Mỹ và giấc mơ BRICS của nước này đã bị ném vào "thùng rác" của lịch sử. 

Từ nay trở đi, các kiến trúc sư táo bạo của BRICS có thể sẽ phải tìm hiểu xem họ đã đi sai ở điểm nào. Về phần Nga, nước có một cảm giác chắc chắn về việc bị phương Tây phong tỏa không ngừng suốt từ năm 1918, thì câu hỏi này đòi hỏi một sự trăn trở lớn.

Nếu Nga có bất cứ hy vọng nào về việc tạo ra một khoảng cách giữa Mỹ và châu Âu, như là một phần trong chiến lược BRICS của mình, thì điều này đã được chứng minh là không khả thi. Nhất là kể từ khi một kịch bản của Mỹ - Thổ Nhĩ Kỳ làm cho châu Âu bị chìm ngập trong dòng người tị nạn, đã khiến châu Âu dễ bị tổn thương và trở nên phụ thuộc an ninh vào Mỹ hơn bao giờ hết.  

Không nghi ngờ gì về việc những trận chiến giành quyền bá chủ và chống bá chủ sẽ còn tiếp diễn và nhóm BRICS vẫn có thể tập hợp được một số "đòn đánh" yếu ớt chẳng hạn như trong lĩnh vực công nghệ thông tin. Nhưng với tình hình hiện nay ở Brazil, BRICS hiện đang phải đối diện với những khó khăn, thách thức ngày càng chất cao./.